Ergenlerde Cinsel Sağlık Okuryazarlığı ve Üreme Sağlığı ile İlgili Bilgi Edinme Süreci

Abstract

ÖZET Bu tez, ergenlerin cinsel sağlık okuryazarlığı ve üreme sağlığı konularında bilgi edinme süreçlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, ergenlerin bu konulardaki bilgi kaynaklarını, erişim yollarını ve karşılaştıkları engelleri belirleyerek bilinçli karar alma süreçlerine katkı sağlamayı hedeflemektedir. Araştırmanın örneklemini, 14-18 yaş arası İstanbul ilinde eğitim gören 235 lise öğrencisi oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak üç bölümden oluşan bir anket formu kullanılmış; bu formda 'Kişisel Bilgi Formu', 'Üreme ve Cinsel Sağlık ile İlgili Bilgi Durumu Soruları' ve 'Cinsel Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği' yer almıştır. Anketler, öğrencilerin velilerinden yazılı izin alınarak uygulanmış; verilerin analizinde IBM SPSS Statistics 27 programı kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre, yaş grupları açısından cinsel bilgi puanlarında anlamlı farklılık saptanmıştır (χ2=10,797; p=0,029); 14 ve 15 yaş grubundaki bireylerin cinsel bilgi puanları, 16 yaş grubundakilere göre anlamlı biçimde daha yüksektir. Ayrıca ekonomik düzey açısından yalnızca genel cinsel sağlık okuryazarlığı ölçeği puanında anlamlı fark belirlenmiş; yüksek gelir grubundaki bireylerin okuryazarlık düzeyleri, düşük ve orta gelir gruplarına kıyasla daha yüksek çıkmıştır (F=3,989; p=0,020). Aile yapısına göre cinsel tutum puanlarında anlamlı fark saptanmış, tek ebeveynli ailelerden gelen öğrencilerin cinsel tutum puanları diğer gruplardan daha yüksek bulunmuştur (χ2=8,779; p=0,012). Cinsel sağlık bilgi durumu ile cinsel sağlık okuryazarlığı arasında da anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Hormonal değişiklikleri, adet döngüsünü ve doğum kontrol yöntemlerini bilen bireylerin cinsel bilgi ve genel cinsel sağlık okuryazarlığı ölçeği puanları, bu konularda bilgi sahibi olmayanlara göre anlamlı düzeyde daha yüksektir (p<0,001). Aynı şekilde, cinsel sağlık konularını ailesiyle konuşabilen ve aile bireylerinden bilgi alabileceğini belirten bireylerin cinsel tutum ve genel cinsel sağlık okuryazarlığı ölçeği puanları daha yüksektir (p<0,001). Cinsel konulardan uzak durmayan ve bu alanlarda kaygı duyan bireylerin de cinsel bilgi ve genel okuryazarlık düzeyleri anlamlı biçimde daha yüksek bulunmuştur. Sonuç olarak, lise öğrencilerinin üreme ve cinsel sağlık bilgisi, cinsel sağlık gelişimi ve okuryazarlığı açısından belirleyici bir değişkendir. Bu nedenle, ergenlere yönelik cinsel sağlık eğitimi kapsamlı ve bütüncül bir şekilde ele alınmalı; öğrencilerin bilgi eksiklikleri, aile içi iletişim desteği ve kaygı düzeyleri dikkate alınarak yapılandırılmış eğitim programlarıyla giderilmelidir. Anahtar Kelimeler: Ergenlik, adölesan, cinsel sağlık, cinsel okuryazarlık, hemşirelikThis thesis aims to examine the information acquisition processes of adolescents regarding sexual health literacy and reproductive health. The study seeks to contribute to informed decision-making by identifying the sources of information, modes of access, and barriers encountered by adolescents on these topics. The sample of the study consists of 235 high school students aged between 14 and 18, receiving education in the province of Istanbul. A questionnaire comprising three sections was employed as the data collection instrument, which included a 'Personal Information Form,' 'Questions Assessing Knowledge on Reproductive and Sexual Health,' and the 'Sexual Health Literacy Scale.' The questionnaires were administered upon obtaining written consent from the students' parents. The data were analyzed using IBM SPSS Statistics 27 software. According to the research findings, there was a statistically significant difference in sexual knowledge scores across age groups (χ2= 10.797; p = 0.029); individuals in the 14 and 15 age groups had significantly higher sexual knowledge scores compared to those in the 16 age group. Additionally, a significant difference was found only in the overall SRHL (Sexual and Reproductive Health Literacy) score in terms of economic status; individuals from high-income groups demonstrated higher literacy levels compared to those from low- and middle-income groups (F = 3.989; p = 0.020). A significant difference in sexual attitude scores was also identified based on family structure, with students from single-parent families showing higher sexual attitude scores than those from other family types (χ2= 8.779; p = 0.012). There were also significant relationships found between sexual health knowledge and sexual health literacy. Individuals who were knowledgeable about hormonal changes, the menstrual cycle, and contraceptive methods had significantly higher sexual health knowledge and overall SHL (Sexual Health Literacy) scores compared to those who lacked such knowledge (p<0.001). Similarly, individuals who were able to talk about sexual health topics with their families and reported being able to receive information from family members had higher sexual attitudes and overall SHL scores (p<0.001). Additionally, individuals who did not avoid sexual topics and expressed anxiety about these areas were also found to have significantly higher levels of sexual health knowledge and overall literacy. In conclusion, reproductive and sexual health knowledge among high school students is a key determinant of their sexual health development and literacy. Therefore, sexual health education for adolescents should be addressed in a comprehensive and holistic manner. Structured educational programs should be implemented to address students' knowledge gaps, enhance family communication support, and consider their levels of anxiety. Keywords: Adolescence, sexual health, sexual literacy, sexual health education. Nursing.