Ede, GözdeToruş, Rümeysa2024-08-072024-08-072023https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=S2eMu1TIwY_v4mYv58xAr2G8BsOaMMzRfba3cmdriTFyc0lask-dKQZgwJSP8_Xnhttps://hdl.handle.net/20.500.14517/5874Çölyak hastalığı, genetik olarak yatkın bireylerde glüten alımıyla tetiklenen ve yaşam boyu glutensiz diyet uygulanması gereken otoimmün hastalıktır. Ancak çölyaklılara özgü beslenme alışkanlıklarını değerlendirmede kullanılabilecek Türkiye'de ölçek bulunmamaktadır. Bu nedenle bu çalışmada, Çölyak Hastalığı Besin Tutum ve Davranışları (CD-FAB) Ölçeğinin Türkçe geçerlik ve güvenirliğini değerlendirerek Türkiye'ye uyarlanmasının yapılması amaçlanmıştır. Çalışma Aralık 2022 – Şubat 2023 tarihleri arasında çevrimiçi platformlar aracılığıyla hekim tarafından çölyak hastalığı tanısı almış 18-69 yaş arası 216 çölyaklı ile gerçekleştirilmiştir. Test-tekrar test güvenirliği için, CD-FAB ölçeği 106 hastaya 4 hafta sonra tekrar uygulanmıştır. Verilerin toplanmasında sosyodemografik özellikler, antropometrik ölçümler, sağlık durumları ve glutensiz diyet özelliklerine ilişkin hazırlanan sorular ve Çölyak Hastalığı Yaşam Kalitesi Ölçeği (CDQOL), Besin Neofobisi Ölçeği (FNS), Depresyon, Anksiyete, Stres Ölçeği (DASS-21) ve Çölyak Hastalığı Besin Tutum ve Davranışları Ölçeğini içeren anket formu kullanılmıştır. İstatistiksel analizler Statistical Package for Social Sciences (SPSS) versiyon 26.0 ve AMOS 24.0 kullanılarak yapılmıştır. Ölçeğin Cronbach alfa değeri 0,842 olarak belirlenmiş ve güvenilir olduğu bulunmuştur. Yetişkin çölyaklıların besin tutum ve davranışları puan ortalaması 44,7±14,54 olarak bulunmuştur. Çölyaklıların besin tutum ve davranışları ile hastalık süresi ve glutensiz diyet yapma süresi arasında negatif yönde, düşük düzeyde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmıştır (p<0,05). Glutensiz ürünlere rahatça ulaşamayan ve glutensiz diyet uyguladıkları için sosyal ortamdan uzaklaştığını belirten çölyaklıların yeme tutum ve davranışlarının daha uyumsuz olduğu saptanmıştır (p<0,05). Çölyak hastalarının yeme tutum ve davranışları ile besin neofobisi arasında pozitif yönde, düşük orta düzeyde, yaşam kalitesi puanı arasında negatif yönde, orta düzeyde ve DASS-21 puanı arasında pozitif yönde, düşük orta düzeyde korelasyon saptanmıştır (p<0,05). CD-FAB ölçeğinin Türkçe uyarlamasının yeme tutum ve davranışları ölçmek için geçerli ve güvenilir olduğu bulunmuştur.Celiac disease is an autoimmune disease triggered by gluten intake in genetically predisposed individuals and requires a lifelong gluten-free diet. However, there is no scale in Turkey that can be used to evaluate the dietary habits of celiacs. Therefore, in this study, it was aimed to evaluate the Turkish validity and reliability of the Celiac Disease Food Attitudes and Behaviors (CD-FAB) Scale and to adapt it to Turkey. The study was carried out with 216 celiac patients between the age of 18-69 who were diagnosed with celiac disease by a physician, on the online platforms between December 2022 and February 2023. For test-retest reliability, the CD-FAB scale was re-applied to 106 patients after 4 weeks. A questionnaire from prepared about sociodemographic features, anthropometric measurements, health status and gluten-free diet characteristics and Coeliac Disease Food Attitudes and Behaviours Scale (CD-FAB), Celiac Disease Quality of Life Scale (CDQOL), Food Neophobia Scale (FNS), Depression, Anxiety, Stress Scale (DASS-21) was used to collect data. Statistical analyzes were performed using the Statistical Package for Social Sciences (SPSS) version 26.0 and AMOS 24. The scale was found to be reliable with a Cronbach alpha value of 0.842. The mean score of the adult celiac patients food attitudes and behaviors was found to be 44.7±14.54. A statistically significant relationship was found between the food attitudes and behaviors of celiacs, the duration of the disease and the duration of gluten-free diet (p<0.01). It was determined that the eating attitudes and behaviors of the celiacs, who could not easily reach gluten-free products and stated that they moved away from the social environment because they followed a gluten-free diet, had more maladaptive eating attitudes and behaviors (p<0.05). A statistically significant correlation was found between eating attitudes and behaviors of celiacs and food neophobia, quality of life and DASS-21 score (p<0.01). It was found that the Turkish version of the CD-FAB scale is valid and reliable for measuring eating attitudes and behaviors. Because of the scale is an easy to administer, brief and understandable self-report test, it can be preferred in adult celiac patients. And increased fear of trying new foods, increased depression, anxiety and stress scores, and decreased quality of life in celiac patients were associated with more maladaptive eating attitudes and behaviors.trBeslenme ve DiyetetikGüvenilirlik ve geçerlilikNutrition and DieteticsYeme tutumuReproducibility of resultsEating attitudesÇölyak hastalığıCeliac diseaseMaster Thesis168https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=S2eMu1TIwY_v4mYv58xAr2G8BsOaMMzRfba3cmdriTFyc0lask-dKQZgwJSP8_Xn