Küşümler, Aylin SeylamArslan, Büşra ÖzalBeslenme ve Diyetetik / Nutrition and Dietetics2024-08-072024-08-072023https://hdl.handle.net/20.500.14517/5987Gelişmiş ülkelerdeki iş gücünün önemli bir bölümü vardiyalı çalışma düzenindedir. Vardiyalı çalışma, gündüz çalışmaya göre daha düzensiz hayat şartlarını beraberinde getirmektedir. Vardiyalı çalışma ile gece çalışma, gece yeme ve uyku bozuklukları insanların sirkadiyen ritminin bozulmasındaki en önemli etkenlerdir. Bu çalışma, vardiyalı ve sabit düzende çalışan bireylerin beslenme alışkanlıkları, besin tüketim sıklıkları ve uyku kalitesi arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Marmara bölgesinde bulunan havalimanı ve fabrikalardaki 18-64 yaş arası 8 saat dönüşümlü vardiyalı 90 kişi, 12 saat dönüşümlü vardiyalı 90 kişi ve 8 saat sabit çalışan 84 kişi olmak üzere toplam 264 kişiden oluşan 3 farklı sistemde çalışan yetişkin birey çalışmaya dahil edilmiştir. Bireylerin genel özellikleri, çalışma düzenleri, beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite durumlarına ilişkin bilgileri saptamak amacıyla Google online anket formu uygulanmıştır. Uyku kalitelerini saptamak için Pittsburgh uyku kalite indeksi (PUKİ) ve besin tüketim sıklığını saptamak için izin ile iş günleri için ayrı iki besin tüketim sıklığı tablosu kullanılmıştır. Katılımcıların antropometrik ölçüm sonuçlarına göre vardiyalı çalışan bireylerin vardiyasız sabit çalışan bireylere göre daha yüksek beden kütle indeksi (BKİ) değerine sahip olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). İki vardiyalı grup arasında ise 12 saatlik vardiyalı çalışan grubun BKİ değerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). Bireylerin beslenmeleri incelendiğinde vardiyalı çalışanlarda öğün atladıkları, daha az öğün yaptıkları, daha düzensiz beslendikleri ve daha fazla atıştırma ihtiyacı duydukları, hazır yemek ve paketli ürün ile çay-kahve tüketiminin anlamlı derecede yüksek olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). Vardiyalı çalışan bireylerde paketli ürünler, hazır yemekler, şeker, doymuş yağ ve kafeinli içecek tüketimleri mesai günlerinde artmakta, izin günlerinde anlamlı derecede azalmaktadır (p<0,05). Bireylerin çalışma sistemleri ile beden ağırlığı değişimleri incelendiğinde sabit çalışanlarda değişim olmazken vardiyalı grupların beden ağırlığının arttığını ve bu artışı düzeltemedikleri tespit edilmiştir (p<0,05). Vardiyalı çalışma sisteminin uyku kalitesini olumsuz yönde etkilediği, vardiya süresi uzadıkça bu oranın daha da arttığı tespit edilmiştir (p<0,05). Fiziksel aktivite düzeylerinde, 8 saat sabit çalışanlardan, 8 saat dönüşümlü ve 12 saatlik vardiyaya doğru aktivite durumunun düştüğü belirlenmiştir (p<0,05). Bireylerin beden ağırlıklarında artış meydana gelmesinin diğer bir nedeninin hareketsiz yaşam tarzı ile enerji yoğunluğu fazla olan hazır yemek ve paketli ürünlerle beslenme olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). Sonuç olarak; özellikle uzun çalışma saatleri olan vardiyalı çalışmanın; uyku ve beslenme alışkanlıklarının olumsuz etkilenmesine neden olduğu tespit edilmiştir. Vardiyalı çalışan bireylerin, uyku düzenleri ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları kazandırmaya yönelik hizmet içi eğitimler verilmelidir. Vardiyalı çalışma sistemlerine uygun, diyetisyen tarafından sağlıklı ve dengeli beslenme programı hazırlanmalı ve kurum içinde takip edilmelidir.A significant portion of the workforce in developed countries works in shifts. Shift work brings more irregular living conditions than day work. Shift work, night work, night eating and sleep disorders are the most important factors in disruption of circadian rhythm. This study was conducted to examine the relationship between dietary habits, food consumption frequency and sleep quality of individuals working in shift and fixed shift work. A total of 264 adults between the ages of 18-64 years, 90 people working 8-hour rotating shifts, 90 people working 12-hour rotating shifts and 84 people working 8-hour fixed shifts in airports and factories in the Marmara region, working in 3 different systems were included in the study. Google online questionnaire form was applied to determine the general characteristics, working patterns, dietary habits and physical activity status of the individuals. The pittsburgh sleep quality index (PSQI) was used to determine sleep quality and two food consumption frequency charts were used to determine food consumption frequency, one for leisure and one for work days. According to the results of anthropometric measurements of the participants, it was found that individuals working in shifts had a higher body mass index (BMI) value than individuals working without shifts (p<0.05). Between the two shift groups, it was determined that the group working 12-hour shifts had a higher BMI value (p<0.05). When the diets of the individuals were examined, it was found that shift workers skipped meals, ate fewer meals, ate more irregularly, needed more snacks, and had significantly higher consumption of ready meals, packaged products, and tea and coffee (p<0.05). Consumption of packaged products, ready meals, sugar, saturated fat and caffeinated beverages increased on working days and decreased significantly on days off (p<0.05). When the changes in body weight and working systems of individuals were examined, it was found that while there was no change in fixed employees, body weight increased in shift groups and they could not correct this increase (p<0.05). It was determined that the shift work system negatively affected sleep quality, and this rate increased even more as the shift duration increased (p<0.05). In physical activity levels, it was found that the activity status decreased from fixed workers to 12-hour shifts (p<0.05). Another reason for the increase in body weight of individuals was found to be sedentary lifestyle and nutrition with ready meals and packaged products with high energy density (p<0.05). As a result, it was determined that shift work, especially with long working hours, causes negative effects on sleep and nutrition habits. In-service trainings should be provided for individuals working in shifts to gain sleep patterns and healthy living habits. A healthy and balanced nutrition program suitable for shift work systems should be prepared by a dietitian and monitored within the institution.trBeslenme ve DiyetetikNutrition and DieteticsMaster Thesis156https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=S2eMu1TIwY_v4mYv58xAr87Gko00URNBmPQTYtmwmzJi85EfY5YKaXxCHbNxYEaS