Doktora Tezleri / Phd Degree Theses

Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/20.500.14517/23

Browse

Browsing Doktora Tezleri / Phd Degree Theses by Author "Göğüş, Aytaç"

Filter results by typing the first few letters
Now showing 1 - 1 of 1
  • Thumbnail Image
    Doctoral Thesis
    Okul müdürlerinin informal öğrenme biçimlerinin belirlenmesi ve öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşlukları ile yetkinliğe dayalı iş performansı algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi
    (2023) Çamur, Hamiyet; Göğüş, Aytaç; Eğitim Bilimleri / Educational Sciences
    Bu araştırmada, okul müdürlerinin informal öğrenme biçimlerinin belirlenmesi ve öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşlukları ile yetkinliğe dayalı iş performansı algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma nicel ve nitel olmak üzere iki desen ile yürütülmüştür. Bu araştırmanın nitel boyutunda, 'Okul Müdürlerinin İnformal Öğrenme Biçimlerinin Belirlenmesi' amacı ile İstanbul ilindeki resmi ve özel okullarda görev yapan toplam 31 ortaokul müdürü ile yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiş ve nitel veri analiz yöntemlerinden biri olan içerik analizi kullanılmıştır. Nitel çalışma süreci paralelinde eş zamanlı olarak, 'Okul Müdürlerinin Yetkinliğe Dayalı İş Performans Algıları Ölçeğinin' (Çamur ve Gogus, 2023) geliştirilmesi süreci yürütülmüş olup, ölçeğin ön çalışması için OECD raporunda yer alan Pont (2013) tarafından geliştirilen Okul Müdürleri Standartları Listesinin Türkçeye çevrilmesi ve sonrasında geliştirilmek istenen ölçek maddelerinin yazılması, Türkçeye uyarlanması, geçerlik ve güvenirlik çalışması yürütülmüştür. Araştırmanın nicel boyutunda, okul müdürlerinin öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşluklarını ölçmek için, Fisher, King ve Tague (2001) tarafından geliştirilen ve Türkçe'ye uyarlama çalışması Şahin ve Erden (2009) tarafından yapılan 'Öz-yönetimli Öğrenmeye Hazırbulunuşluk Ölçeği' ile bu tez çalışması sürecinde okul müdürlerinin yetkinliğe dayalı iş performans algılarını tespit etmek amacıyla geliştirilen 'Okul Müdürleri Yetkinliğe Dayalı İş Performans Algıları Ölçeği' (Çamur ve Gogus, 2023) kullanılmıştır. Her iki ölçek için geçerlik ve güvenirlik çalışması tamamlandıktan sonra, son olarak okul müdürlerinin öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşlukları ile yetkinliğe dayalı iş performansı algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi için yeniden gerekli veriler toplanmış ve analizler yapılmıştır. Okul müdürlerinin öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşluk düzeylerinin, yetkinliğe dayalı iş performans algılarını yordama gücünün tespit edilmesi için ise Yapısal Eşitlik Modeli uygulanmıştır. Nicel verilerin toplandığı örneklemde, İstanbul ilinde yer alan resmi ve özel okullarda görev yapan ortaokul müdürlerinden, araştırma kapsamında ölçeklerin geçerlik-güvenirlik çalışması ve Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) için 182 katılımcıya, ikinci aşama olan Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) için önceki örneklemden farklı olarak 145 katılımcıya ait veriler analiz edilmiştir. Ana verilerin analizi için ise üçüncü farklı katılımcı grubundan toplam 384 ortaokul müdürüne ait veriler analiz edilmiştir. AFA ve güvenilirlik testleri için SPSS 28™ programı, DFA ve Yapısal Eşitlik Modeli için LISREL 8™ programı kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucu, 'okul müdürlerinin öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşluk düzeyleri ile yetkinliğe dayalı iş performans algıları' arasında pozitif yönlü yüksek düzeyde bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen bu bulgu, okul müdürlerinin kendi öğrenme sorumluluklarını üstlendikçe, birtakım bilgi, beceri ve tutumlar elde ederek yetkinlik kazandıklarını bu yetkinliklerin ise onların performansını artırdığını ortaya koymaktadır. Çalışmada diğer önemli bir husus, performansı önemli bir ölçüde etkileyen informal öğrenme ve öğrenmede öz yönetim becerisi; nasıl, hangi yollarla ve hangi kaynaklardan kazanılmaktadır sorularına cevap bulmak ve öğrenme sorumluluklarını üstlenen okul müdürlerinin; nasıl, hangi kaynaklardan öğrendiklerini, hangi stratejileri kullandıklarını ortaya koyarak, informal ve öz-yönetimli öğrenme konusunda kılavuz niteliğinde bir çalışma sunmaktır. Araştırma sonucunda, nitel çalışma kapsamında resmi ve özel ortaokullarda görev yapan okul müdürlerinin görüş ve düşüncelerinden, informal öğrenme biçimlerinden öz-yönetimli öğrenmeye; özellikle kendi öğrenme ihtiyaçlarını belirleyerek, öğrenme için gerekli kaynağı ve yöntemi seçerek başvurdukları, bunun yanı sıra zaman zaman bazı öğrenmelerin de tesadüfen veya sosyal etkileşimler yoluyla gerçekleştiği tespit edilmiştir. Okul müdürlerinin informal öğrenmede başvurdukları informal öğrenme stratejileri ise 'meslektaşlara ve üstlere danışma, deneyerek-yaşayarak öğrenme, geçmiş deneyimler, alan ile ilgili literatür, kaynak taraması yapma, araştırarak, okuyarak öğrenme ve gözlem yapma' şeklindedir. İnformal öğrenme kaynakları ise 'meslektaş ve üstlerin tecrübe ve bilgileri, dijital kaynaklar, sosyal medya, mevzuat ve diğer yazılı kaynaklardan öğrenme' şeklindedir. Son olarak okul müdürlerinin görüş, düşünce ve deneyimlerinden yola çıkarak, informal öğrenmeye yönlendiren nedenler, 'yaşanan değişim ve dönüşüme uyum sağlama ihtiyacı, mesleki ve kişisel gelişim ihtiyacı, resmi eğitimlerin yetersiz oluşu, maddi kaynak ve fiziksel koşulların yetersizliği, veli, öğrenci ve diğer paydaşlarla yaşanan sorunlar sürecindeki ihtiyaç duyulan bilgi ve sorun çözme becerilerinin geliştirilmesi' şeklindedir. Araştırmanın nicel boyutu doğrultusunda, okul müdürlerinin öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşlukları ile yetkinliğe dayalı iş performans algıları arasındaki ilişki incelenmiştir. Her iki ölçek için yapılan analizlerde, kesme puanları ve ortalamalara göre belirlenen üç grup düzey olan, olumsuz, orta düzey ve olumlu düzeylerine göre incelendiğinde, okul müdürlerinin öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşluk düzeyinin hem ölçeğin tamamı için hem üç alt boyut için orta düzey olduğu, yetkinliğe dayalı iş performansı algılarının ölçeğin tamamı için orta düzey ancak olumluya da yakın, tüm altı alt boyutta ise olumlu bir algı içinde oldukları söylenebilir. Alt boyutlar açısından bakıldığında öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşluk ölçeğinin üç alt boyutundan en yüksek ortalamaya sahip boyutun 'Öz Yönetim', daha sonra 'Öz Kontrol' boyutu, en düşük ortalamaya sahip boyutun ise 'Öğrenme İstekliliği' olduğu görülmektedir. Okul müdürlerinin yetkinliğe dayalı iş performansı algıları ölçeğinin altı alt boyutu açısından ise 'İletişim ve Değerler' boyutunun en yüksek ortalamaya sahip olup, sonra ortalamalara göre sırasıyla 'Örgütsel Koşulları Oluşturma, Okulu ve Personeli Geliştirme', 'İzleme ve Rehberlik Etme', 'Pedagojik Yönetim', 'Okul İçinde Uyum Yaratma ve Mesleki Gelişim' boyutları olup ve en düşük ortalamaya sahip alt boyut ise 'Finansal Kaynakların Sağlanması ve Yönetimi' boyutudur. Demografik bilgilere göre yapılanan incelemelerde, yaş, öğrenim durumu, hizmet yılı, müdür olmadan önceki hizmet yılı değişkenlerine göre, öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşluk düzeyleri ve yetkinliğe dayalı iş performans algıları arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı ama cinsiyet, okul türü, okuldaki öğrenci sayısı, okuldaki öğretmen sayısı değişkenlerine göre anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir. Cinsiyetlerine göre; kadınların öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşluk düzeylerinin ve yetkinliğe dayalı iş performans algılarının erkeklerden daha yüksek olduğu, iki ölçeğin tüm alt boyutlarında kadın okul müdürleri erkekler okul müdürlerinden daha yüksek puan almakla birlikte sadece yetkinliğe dayalı iş performans algıları alt boyutlarından finansal kaynakların sağlanması ve yönetimi boyutunda düşük puan aldıkları tespit edilmiştir. Okul müdürlerinin çalıştıkları okul türüne göre, özel okullarda çalışan okul müdürlerinin öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşluk düzeyleri ve yetkinliğe dayalı iş performans algıları, resmi okullarda görev yapanlara göre daha yüksektir. Son olarak okuldaki öğrenci ve öğretmen sayısı açısından, okul müdürlerin öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşluk düzeylerinin ve yetkinliğe dayalı iş performans algılarının okuldaki öğrenci ve öğretmen sayısına göre düşük düzeyde anlamlı şekilde farklılaştığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak elde edilen bu bulguların eğitim örgütlerinde informal ve öz-yönetimli öğrenme konusunda bir farkındalık yaratacağı düşünülmektedir. Ayrıca çalışmadan elde edilen bulgulara göre okul müdürleri informal yollardan sürekli bir öğrenme süreci içerisinde kendi öğrenmelerini üstlenerek, kendilerini geliştirebilir ve mesleki yaşamlarında daha yeterli ve verimli olabilirler. Bunun yanı sıra okul müdürlerinin öğretmenlere rol model olması ve destek vermesi öğrenen bir organizasyon oluşturmada ayrıca önemli bir husustur. Bu konuda okul liderlerine informal öğrenme fırsatları sağlama, diğer müdürlerden öğrenme, koçluk ve mentorluk yapma, risk alma ve hatalardan ders alma, bilgi paylaşımının önemini vurgulama, işbirliği ve destek sağlama gibi öneriler sunulabilir. Yapılacak diğer bir öneri ise kendi öğrenme süreçlerini üstlenecek olan tüm öğrenen bireyler içindir. Bu konuda asıl görev kendilerine düşmektedir çünkü öz-yönetimli öğrenmede 'Öz Yönetim' 'Öz Kontrol' ve 'Öğrenme İstekliliği' boyutlarına bakıldığında, tüm süreçlerin üzerinde bireyin kendi kontrolü söz konusudur. Özetle öğrenenler kendi öğrenme süreçlerini üstlenmeli, bu öğrenmeyi etkileyebilecek iç ve dış etkileri kontrol altına almalı ve öğrenme konusunda kendi kendini motive etmelidir. Son olarak yabancı literatürde örgüt ve iş gören performansı üzerindeki önemli etkisi nedeniyle birçok teorik ve pratik büyük araştırmaya konu olan informal ve öz-yönetimli öğrenmenin aynı zamanda yurtiçi alanyazında araştırılması farkındalık yaratmakla birlikte nasıl, hangi yollarla, hangi stratejilerle öğrenme gerçekleştiğini ortaya koyması açısından önemlidir. Bu nedenle bu konuda araştırmacılara özellikle eğitim örgütlerinde informal ve öz-yönetimli öğrenme ile performans arasındaki ilişkiyi ortaya koyacak farklı çalışmaların yapılması önerilmektedir. Ayrıca, bu tez çalışmasında geliştirilen okul müdürlerinin yetkinliğe dayalı iş performans algılarını ölçeği, öğretmen algıları ile okul müdürlerinin yetkinliğe dayalı iş performanslarının incelenmesi ve farklı değişkenlerin ortak etkisini inceleyecek yeni çalışmaların yapılmasına olanak sağlamaktadır. Anahtar kelimeler: Okul müdürleri informal ve öz-yönetimli öğrenme, okul müdürlerinin öz-yönetimli öğrenmeye hazırbulunuşluk düzeyleri, okul müdürleri yetkinliğe dayalı iş performansları.