Browsing by Author "Aktemur, Salman"

Now showing 1 - 1 of 1

Vergi mükellefinin hakları
(2012) Aktemur, Salman; Teker, Suat
Hak kavramı hukuki olarak fertlere tanınan yetki olarak tanımlanmaktadır. Haklar devletlerin anayasalarına veyahut ilgili kanunlara yazarak ilan etmeleri sonucunda sahipleri tarafından ileri sürülebilme ve talep edilebilme konumuna gelmektedir. Hakların gelişiminde global olarak insan haklarında ortaya çıkan ilerlemenin etkisi oldukça büyüktür. İnsan haklarının gelişmesine paralel gelişim gösteren mükellef hakları tüm dünyada1990'lardan itibaren daha yoğun bir şekilde kendini hissettirmeye başlamış ve devletlerin tek taraflı olarak sorgulanamaz bir şekilde vergi almasına karşı vergi verenlerin birtakım haklar talep etmesi sonucunda bu vergilendirme işleminde tek taraf olan devletler bu teleplere cevap vermek zorunda kalmışlardır. Bu gelişmelerin sonucu olarak da devletler mükellef odaklı bir bakış açısını benimseyerek, vergi idarelerinin yeniden yapılandırılması çalışmalarını başlatmışlardır. Her ülke gerek kendi kanunlarına yazarak, gerek bildirgeler ile bu hakları duyurarak bunların korunması yolunda gerekli tedbirleri almaya başlamışlardır. Dünyada mükellef birlikleri kurulmaya başlamıştır ve bu yapılar devlete ve idareye karşı haklarının tanınması ve korunması için çalışmalar yapmaktadırlar. Mükellef hakları uluslar üstü kaynaklar, anayasalar, kanunlar, mükellef hakları bildirgeleri ve idareden doğan kaynaklarla koruma altına alınarak mükelleflerin adil, eşit, şeffaf, doğru ve adaletli uygulama, haklarına saygı gösterilmesini isteme talepleri gibi genel ve özel haklar olmak üzere birtakım haklara sahip olmuşlardır. Gelinen bu aşamada artık mükellefe sadece vergiyi ödemekle görevli olarak bakmanın ötesinde, birtakım haklarının da bulunduğu kabul edilmiştir. Yeni süreç mükellefe karşı idarenin bakış açısını zorunlu olarak değiştirmiş ve idare ile mükellefler arasındaki sorunların çözümü ve vergiye gönüllü uyumun sağlanmasına katkıda bulunarak, vergilerin daha etkin bir şekilde toplanmasına önemli katkılar sunmaktadır. vii Mükellef haklarının gelişmesi tesadüfen gelişen bir olgu değildir. Mükellefe karşı devletin bakış açısının değişmesi, vergi sisteminin karmaşık hale gelmesi, uluslar arası alanda meydana gelen değişmeler ve teknolojik alandaki değişmeler, bu gelişmeleri ortaya çıkaran itici güç niteliğinde olan gelişmelerdir. Hakları ileri süren mükelleflerin bu haklarının bilincinde olması, ayrıca hayati öneme sahip bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Zira bilinmeyen bir şeyin talebi de yapılamaz. Bu doğrultuda vergi mükelleflerinin de kendilerini koruyucu haklarını ileri sürebilmeleri için, bu hakların ilgili taraflarına en pratik bir şekilde öğretilmesi gerekmektedir. Bu tez çalışmasında hak ve mükellef kavramı açıklamalarından sonra, mükellef haklarının gelişimi süreci, mükellef hakların kaynakları, genel ve özel, mükellef haklarının öneme sahip olanları incelenmiş, daha sonra bu haklardan en önemlisi olan vergi incelemesi ve sonrasında mükellef haklarına ayrıca özel olarak yer verilmiştir. Çalışmada 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda mükellef olarak tacir ve tüzel kişiliklere tanınan bazı temel haklar da incelenmiş olup, son olarak mükellef haklarına katkı yapacak bazı öneriler sunularak, tez çalışması sonuçlandırılmıştır. Tez çalışmasında, hakların çoğunluğunun eksikliklerine rağmen anayasa ve ilgili özel kanunlarında düzenlenmiş olduğu görülmüş, fakat bunların mükellefler tarafından bilinmesi ve talep edilmesini sağlamak amacı ile idare tarafından yapılan çalışmaların her geçen gün daha da iyiye gitmekte ise de yetersiz olduğu sonucuna varılmıştır. Bu yetersizliği gidermek ve en aza indirmek için idarenin ilgili vergi türü muhatabına gerekli zamanlarda bilgi vermesi ve onu yönlendirici çalışmalar yapması yerinde olacaktır.