Browsing by Author "Demircioğlu, Cemal"

Now showing 1 - 18 of 18

19. yüzyıl sonu Osmanlı toplumunda 'Tercüme' eserlerin tanıtımı üzerine betimleyici bir inceleme: Kitapçı Arakel katalogları
(2019) Yıldırım, Ezgi; Demircioğlu, Cemal
19. yüzyıl Babıâli'sinin önde gelen yayıncılarından Arakel Tozlıyan Efendi (Kitapçı Arakel) 1883/1884-1898/1899 (H. 1301-1316) yıllarında çıkan Arakel Kitaphanesi Esami-i Kütübü (Arakel Kitaphanesi Kitap Adları) adlı kataloğunda hem önceki dönemin meşhur yazarlarının hem de kendi döneminin yazarlarının en çok rağbet gören eserleri hakkında bilgi verir. İlk özel kitapçı kataloğunu hazırlamasıyla yayıncılık alanında ayrı bir yer tutan Arakel Efendi 'esami-i kütüb'ünde 'telif' (sic) eserlerle 'tercüme' (sic) eserleri tanıtır. Bu çalışma kataloglarda hikâye ve romanlar başlığı altında verilen eserlerden çeviri olanların okura nasıl sunulduğu üstünedir; çalışmada Arakel Efendi'nin eserleri tanıtırken hangi bilgileri verdiğine bakılacak, söz konusu çevirilerin kapakları, önsöz veya sonsözleri incelenerek 'esami-i kütüp'teki tanıtım yazılarında bunlardan ne ölçüde faydalanıldığı ortaya konacaktır. Bu amaçla önce eserlerin kapakları betimlenecek, daha sonra çevirmenlerin 'Birkaç Söz', 'İfade-i Meram', 'Mukaddime' gibi başlıklar altında yazdıkları yanmetinler biçim, içerik, işlev açısından incelenip örneklerle anlatılacaktır. Son olarak kitapçının tanıtım yazılarının içeriği ele alınıp bu yazıların nasıl bir işlev üstlendiği tartışılacaktır. Arapça kitaplar hariç dönemin hemen hemen bütün eserlerinin fihristini hazırladığını söyleyen Arakel Efendi'nin kataloglarını esas alan bu çalışma Osmanlı toplumunda çevirilerin nasıl sunulduğuna, kitapçı ile çevirmenlerin çevirileri hangi bilgileri vererek okura tanıttığına çeviribilimsel bir bakışla odaklanır.
Ahmed Midhat Efendi'nin himayesinde Rus edebiyatı repertuvarının kuruluşu: Şarkiyatçı-çevirmen 'Madam Gülnar dö Lebedef'in çevirileri ve Osmanlıca yazdığı eserler
(2023) Erendoruk, Tuğçe Yılmazer; Demircioğlu, Cemal
Bu tez, Rus edebiyatının 19. yüzyıl sonlarında Osmanlı edebiyat çoğuldizgesine girişini ve Türkçede bir Rus edebiyat repertuvarının oluşumunu inceliyor. Rus oryantalist çevirmen Madam Gülnar'ın Osmanlı Türkçesindeki çevirilerini ve telif eserlerini çözümlüyor ve yazarın bir Rus edebiyat repertuvarının kuruluşundaki rolünü araştırıyor. Araştırmamız ayrıca Tercüman-ı Hakikat'in sayfalarını açarak Madam Gülnar'ı Rus edebiyatını tercüme yoluyla tanıtmaya teşvik eden önemli Tanzimat romancısı Ahmed Midhat Efendi'ye de yer veriyor. Bu bağlamda Ahmet Midhat Efendi'nin Gülnar Hanım'ı 'himayesi' ile iki yazar arasındaki edebi etkileşimlerin edebiyat repertuvarını nasıl şekillendirdiğini de irdeliyor. Bu çalışma, Çeviribilimin betimleyici paradigmalarını ve Osmanlı birincil kaynaklarını kullanarak Türkçede bir Rus edebiyat repertuvarının oluşumunu inceleyen lisansüstü düzeydeki ilk akademik araştırmadır. Bulgularımız, Madam Gülnar'ın Rus edebiyatından Osmanlı Türkçesine yaptığı çeviriler ve Osmanlıca telif ettiği eserleriyle etkin bir eyleyen olduğunu gösteriyor. Ancak bulgularımız aynı zamanda Ahmed Midhat Efendi'nin Madam Gülnar'ın çeviri pratiğini himaye ederek böyle bir repertuvarın oluşumunda önemli bir rol oynadığını da gösteriyor. Dolayısıyla araştırmamız, sadece kaynak kültürün herhangi bir eyleyeninin hedef kutupta repertuvar oluşturmada etkili olabileceğini vurgulamakla kalmıyor. Bununla birlikte, himaye (patronage) bağlamında, repertuvar oluşumunun kaynak kültürün edebi materyallerinin konumlandırılması ve alıcı sistemdeki temsilinde Hami (Patron) tarafından yönlendirilebileceğini ve yeniden tanımlanabileceğini de ileri sürüyor. Çeviri stratejileri açısından ise, himayenin hedef sistemin normlarına uygun çevirileri talep edebildiğini, böylece çeviri ve editoryal süreçler boyunca çevirmenin kararlarını, stratejilerini ve eylemlerini yönlendirebildiğini gösteriyor.
Altaic tradition: Turkey
(John Benjamins Publishing Company, 2019) Demircioǧlu,C.
This report offers a brief historical and cultural lexicon of the Turkish terms/ concepts for translation by means of available primary and archival materials and proposes a small-scale genealogy of Altaic tradition in two main parts. In the first part, a special focus is on Uighur Turkish in Central Asia (Old Turkic period, 9th century), followed by Anatolian Turkish developed in Asia Minor since the 11th century (West Turkic). Due to insufficient historical research and data on translation within the paradigm of Translation Studies, the report will not scan translational terms/concepts in Qarakhanid, Qharezm and Chagatai Turkish, which are members of East Turkic tradition. In the second part, the report reviews translation as concept and practice, focusing especially on the Turkish literary discourse of the late 19th century since this era is a period of the Turks' encounter with Europe, hence, a period of shifting civilization from the East to the West, which led to a change in translation conception (see Paker 2006; Demircioǧlu 2005). © 2019 John Benjamins Publishing Company.
Ateşten Gömlek romanının İngilizce ve Almanca çevirileri aracılığıyla Milli Mücadele'nin Avusturya, Amerika ve Hindistan'da yeniden çerçevelenmesi üzerine bir inceleme
(2014) Kılıç, Sevim; Demircioğlu, Cemal
Bu çalışmanın amacı, Halide Edib Adıvar'ın Ateşten Gömlek romanının Amerika, Hindistan ve Avusturya'da yayımlanan çevirileri üzerinden karşılaştırmalı ve betimleyici bir inceleme yaparak bu erek bağlamlarda Türkiye'de yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde gerçekleşen Milli Mücadele'ye dair oluşturulan toplumsal ve siyasi gerçekliğin nasıl çerçevelendiğini sorgulamaktır. Bu amaçla, Ateşten Gömlek'in Amerika ve Hindistan'da yayımlanan iki İngilizce ve Avusturya'da yayımlanan Almanca erek metinleri ile bu erek metinlere ait yanmetinler, Mona Baker'ın yazılı ve sözlü çevirilerin incelenmesi amacıyla oluşturduğu kuramsal yaklaşımı ve 'yeniden çerçeveleme' kavramı kapsamında incelenmiştir. Çalışmamız, kaynak metne aracılık eden kişilerin, çevirilerinde ve/veya yanmetinlerinde başvurdukları yeniden çerçeveleme yöntemleri aracılığıyla, uluslararası boyutta gerçekleşmiş bir siyasi ve silahlı çatışma içeren Milli Mücadele'ye dair toplumsal ve siyasi gerçekliğin oluşturulmasında ve/veya şekillendirilmesinde etkin rol oynadıklarını göstermiştir.
Çeviri çocuk edebiyatı, yeniden çeviri ve ideoloji: Türkçede James Matthew Barrie'nin Peter Pan and Wendy çevirileri
(2022) Behram, Muazzez; Demircioğlu, Cemal
Çalışmada James Matthew Barrie'nin romanı Peter Pan And Wendy'nin on bir farklı Türkçe çevirisinden oluşturulan bir seçki üzerinden, 'yeniden çeviri', 'uyarlama' ve 'ideoloji' kavramları doğrultusunda karşılaştırması yapılmıştır. Hedef okur kitlesi genelde çocuk olan bu yeniden çevirilerin karşılaştırması sunulmadan önce çocuk kimdir, çocuk edebiyatı, çeviri çocuk edebiyatı hakkında bilgiler verilmiş ve bu kavramlar ile ideoloji ilişkisi sorgulanmıştır. Çeviri metinlerde uygulanan diliçi çeviri, yerelleştirme, eksiltme, ve kısaltma gibi çocuk edebiyatı kapsamında gerçekleşen farklı uyarlama yöntemleri örneklerle sunulmuştur. Örneklendirilerek gösterilen çeviri kararları ışığında, çeviri çocuk edebiyatında karşımıza çıkabilecek ideolojik manipülasyon ve sansürün varlığı tartışılmıştır. Yeniden çeviri hipotezi doğrultusunda seçkimizdeki yeniden çevirilerin ortaya çıkmasındaki toplumsal, kültürel, ekonomik, kişisel ve döneme bağlı sebepler ele alınmıştır.
Çinceden Türkçeye çevrilen sosyal bilim metinlerinin kataloglanmasındaki transkripsiyon sorunlarına çeviribilimsel bir bakış: Milli Kütüphane örneği
(2022) Eryılmaz, Buket Çetinbaş; Demircioğlu, Cemal
Milli Kütüphane, Türkiye'de en fazla esere sahip kütüphane olup online veri tabanı Kâşif otomasyonu sayesinde birçok disiplinde araştırma yapılmasına olanak sağlar. Bu çalışma, 1923-2019 yılları arasında Kâşif otomasyonunda kayıtlı Çinceden Türkçeye çevrilmiş sosyal bilim metinlerine odaklanmaktadır. Çin sisteminin çeviri yoluyla Türkçeye nasıl girdiği istatistiksel verilere dayalı olarak ele alınmaktadır. Çalışmada ilk olarak Kâşif otomasyonunda yazar ve tercüme eserlerin isimlerinin yazılmasında kullanılan transkripsiyon yöntemleri incelenecek ve uygulamada karşılaşılan sorunlar tartışılacaktır. Bu amaçla Çincede kullanılan transkripsiyon sistemleri tanıtılacak, ardından hem Kâşif otomasyonunda hem de çevirilerin yanmetinlerinde kullanılan transkripsiyon sistemleri ve sorunları ayrıntılı olarak ele alınacaktır. Son olarak transkripsiyonlarda yapılan hatalar vaka çalışmaları ile gösterilecek ve çözüm önerileri getirilecektir. Çalışmanın temel amacı, 1923'ten günümüze sosyal bilim metinlerinin çevirileri aracılığıyla alfabesiz bir dil olarak Çincenin Türk kültür sistemine nasıl girdiğini betimleyici çeviri çalışmaları perspektifinden araştırmaktır.
EL-CAHIZ’DAN MANASTIRLI MEMET RIFAT’A: ARAP ÇEVİRİ KURAMCILARI İLE OSMANLI MÜTERCİMLERİ ARASINDAKİ BAĞLANTILAR
(2013) Demircioğlu, Cemal
Bu makale, Osmanlı mütercimleri ile Arap çeviri geleneğinde \"altın çağ\" olarak bilinen dönemde karşımıza çıkan temel yaklaşımlar arasındaki bağlantıları çeviribilim disiplini bakış açısıyla birincil kaynaklara dayalı olarak ele almaktadır. Makale, el-Cahız'dan Manastırlı Mehmet Rifat'a kadar uzanarak bazı eyleyenlere ve çeviri söylemlerine odaklanmakta ve Osmanlı mütercimlerinin Araplardaki çeviri yaklaşımlarından haberdar olduklarını, Abbasiler dönemindeki çeviri kuramcılarının yaklaşımlarını izlediklerini ve bunlardan Türkçede kendi çeviri uygulamalarında yararlandıklarını ileri sürmektedir. Dolayısıyla makalede, Arap çeviri kuramının Osmanlı kültüründeki çeviri uygulamalarına kuramsal bir çerçeve sağladığı ve \"doğu çeviri kuramı\" olarak bahsedebileceğimiz genel bir yaklaşımın öncülü olarak işlev gördüğü vurgulanmaktadır. Bu noktada makale, tarihsel çeviri araştırmaları bağlamında, Türk, Arap, Fars, Hint, Yunan, Bizans kültürleri arasındaki etkileşimleri vurgulayarak, Osmanlı kültüründeki çeviri etkinliklerini karşılaştırmalı bakış açısıyla ele alma ihtiyacına dikkat çekmektedir. Karşılaştırmalı bir bakış açısı özellikle çeviri olgusunun benzeşen ve farklılaşan yönleri ile etkileşimlerin türü ve derecesinin saptanması açısından önemli görülmektedir. İlaveten, makale belagat ile çeviri arasındaki girift ilişkilere de dikkat çekmektedir. Belagatte görüleceği üzere bir kaynak metinden lafz ve mana bakımından yararlanma, çeviriyi belagat veya belagati çeviriyle ilişkili hale getirmektedir. Dolayısıyla makale, Osmanlı kültüründe tarihsel çeviri araştırmaları bakımından Arap belagatine İslami edebi geleneklerde hem edebiyat üretimini biçimlendiren hem de çeviri uygulamalarını çerçeveleyen kuramsal bir yapı olarak dikkat çekmektedir. Arap-Osmanlı etkileşimi bağlamında makale belagat ve çeviri arasındaki ilişkileri Latifi, Nergisi, Necip Asım ve Mehmet Rıfat gibi yazarların çeviri söylemleri üzerinden göstermeye çalışmaktadır
Erken cumhuriyet dönemi tercüme söylemi ve repertuvarlarının kurulmasında etkin bir eyleyen olarak İsmail Habib Sevük'ün 'Tercüme'ye yaklaşımı
(2018) Çoban, Mehtap Güven; Demircioğlu, Cemal
Bu çalışma İsmail Habib Sevük'ün erken Cumhuriyet dönemi repertuvarlarının kurulmasındaki etkin rolünü ve tercüme söylemini Itamar Even-Zohar'ın 'kültür repertuvarı' (Even-Zohar 2010:70) ve 'kültür girişimcisi' (Even-Zohar 2010:195) kavramları çerçevesinde çözümlemeyi amaçlamaktadır. Aynı zamanda çalışma, İsmail Habib Sevük'ün tercüme söylemini nasıl kurduğunu ele almaktadır. Çalışmamız tarihsel perspektiften II. Meşrutiyet ve erken Cumhuriyet dönemlerine ışık tutmaktadır. Tezimiz, İsmail Habib Sevük'ün bir 'kültür girişimcisi' olarak odağa alınarak tercüme söyleminin incelendiği ilk akademik çalışmadır. Çalışmamızda ilk olarak Sevük'ün edebiyat tarihçisi, eleştirmen ve yazar kimlikleri üzerinden repertuvar kurulmasındaki rolü geniş bir bakış açısıyla sunulmakta ve daha sonra da Sevük'ün sunduğu çeviri listeleri üzerinden kurduğu 'tam tercüme ile tam Avrupa'ya varacağız' söyleminin detaylı bir çözümlemesi ortaya konmaktadır. Bununla birlikte, Sevük'ün genç Cumhuriyet nesli okurları için hazırladığı çeviri listeleri vasıtasıyla repertuvar kurarak 'seçenekler' sunduğu gösterilerek 'kültür girişimcisi' rolüne dikkat çekilmektedir. Böylelikle, tezimiz Sevük'ün eserleriyle, çeşitli gazete ve dergilerde yazdığı yazılarıyla ve sunduğu çeviri listeleriyle erken Cumhuriyet döneminde repertuvar ve tercüme söyleminin kurulmasında bilinçli ve etkin bir rolünün olduğunu ortaya koymaktadır. Anahtar Kelimeler: Tercüme, Kültür Repertuvarı, Kültür Girişimcisi, Tercüme Söylemi, İsmail Habib Sevük.
Haydar Rifat Yorulmaz'ın çevirileri (1908-1940): Bir sol düşünce 'repertuvarı'nın kuruluşu
(2014) Çelik, Bilal; Demircioğlu, Cemal
Bu çalışma Haydar Rifat Yorulmaz'ın İkinci Meşrutiyet ve erken Cumhuriyet dönemlerine yayılan (1908-1940) çeviri eser üretimini ve bununla ilişkili faaliyetlerini Itamar Even-Zohar'ın 'kültür repertuvarı' (Even-Zohar 2010: 70) kavramı çerçevesinde incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada ayrıca, Haydar Rifat Yorulmaz'ın bir 'kültür girişimcisi' (Even-Zohar 2010:195) olarak bir sol düşünce repertuvarını nasıl kurduğu ele alınmaktadır. Çeviribilimin dizgeci yöntem ve kuramlarından yararlanarak gerçekleştirilen bu çalışma, bir taraftan Haydar Rıfat Yorulmaz'ın çeviri etkinliğine odaklanırken, öte taraftan Türkiye odaklı çeviri tarihinin İkinci Meşrutiyet ve erken Cumhuriyet dönemlerine ışık tutmaktadır. Tezimiz, çeviribilimsel paradigmalar ışığında, Haydar Rifat Yorulmaz'ın çeviri faaliyeti üzerine yapılan ilk akademik araştırmadır. Araştırmamızda öncelikle çeşitli istatistiklerle birlikte Yorulmaz'ın çeviri etkinliğine ait genel bir bakış sunulmakta ve sonrasında Yorulmaz'ın sol düşünce repertuvar(lar)ının geniş bir analizi ortaya konmaktadır. Böylelikle, Yorulmaz'ın sol düşünce repertuvarını kurmak için topluma çeviri/ler aracılığıyla 'seçenekler' sunduğuna dikkat çekilmektedir. Bununla birlikte bu çalışma, İmparatorluk'tan Cumhuriyet'e Yorulmaz'ın çeviri etkinliğinde, Türkçe'de Sosyalizm ve Anarşizm'e ait bilinçli bir repertuvarın kurulduğunu göstermektedir. Çalışmamız Yorulmaz'ın sosyalist ve anarşist repertuvarlarını çeşitli metin türleri ve özel diziler aracılığıyla oluşturduğunu ortaya koymaktadır. Tezimiz Yorulmaz'ın hukuk faaliyetlerini de repertuvar kurma bağlamında incelemektedir. Ayrıca Yorulmaz'ın sol düşünce repertuvar(lar)ının kapsamlı bir değerlendirmesini yapabilmek amacıyla, çevirilerinin nasıl alımlandığı ve bunlara getirilen eleştiriler de çözümlenmektedir.
John Ronald Reuel Tolkien'in The Hobbit adlı eserinin Türkçe çevirilerinin yeniden çeviri varsayımı ve çocuk edebiyatı kapsamında incelenmesi
(2020) Duymaz, Zeynep; Demircioğlu, Cemal
Bu çalışmada John Ronald Reuel Tolkien'in The Hobbit (1937) adlı çocuk romanında yazarın 'Orta Dünya' evrenini kurgularken kullanmış olduğu anlatımsal dil özelliklerinin ve kültürel unsurların romanın Türkçe çevirilerindeki aktarımları incelenmiştir. Hem fantastik unsurların hem de gerçekliğin bir arada bulunduğu romanda Tolkien, kültürel unsurların yanı sıra betimlemeler, kişileştirmeler, benzetmeler ve mecazlar gibi söz sanatları ile romandaki karakterlere özgü gündelik dil kullanımları, deyimler, diyaloglar ve evrendeki kültürü yansıtan özgün kelimeler kullanmıştır. Çalışmada bu özelliklerin romanın Türkçe çevirilerine aktarımları çocuk edebiyatı ve yeniden çeviri varsayımı kapsamında incelenmiştir.
Macbeth'in Türkçe yeniden çevirilerinin erek yazın dizgesindeki konumlarının incelenmesi
(2022) Altunsoy, Azize; Demircioğlu, Cemal
Bu çalışmada, yeniden çevirilerin erek kültürde edindikleri konumda etkili olan unsurların betimlenmesi ve karşılaştırılması amaçlanmıştır. Özellikle klasik eserler bağlamında düşünüldüğünde, klasik eserlerin erek kültürde birçok yeniden çevirisi mevcut olduğundan, bu yeniden çevirilerin yazın dizgesinde neye göre konumlandığı sorunsalına odaklanılmıştır. Bu bağlamda, William Shakespeare'in Macbeth adlı eserinin Türkçeye yapılan çevirileri listelenmiş ve yeniden çevirilerden hangisinin erek yazın dizgesinde merkeze yerleştiği sorusuna cevap aranmıştır. Bu süreçte, erek kültürde en fazla etkinlik gösteren üç çevrimiçi kitap satış mağazasının internet sitelerinden edinilen verilerden yararlanılarak Sabahattin Eyüboğlu'nun ilk kez 1962 yılında Çan Yayınları tarafından basılan, 2002 yılında İş Bankası Kültür Yayınları Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi'ne dâhil edilen çevirisinin erek okuyucu tarafından en çok tercih edilen çeviri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Eyüboğlu'nun çevirisinin bu konuma yerleşmesinin sebepleri temelde hem metin incelemelerinin karşılaştırmalı olarak yürütülmesiyle hem de sosyokültürel unsurlar olarak ifade edilebilecek metin dışındaki unsurların karşılaştırmalı olarak incelenmesiyle ortaya konmaya çalışılmıştır. Karşılaştırmalı incelemeler için Macbeth'in başka çevirmenlerce yapılan çevirilerinden üç tanesi daha belirli ölçütler gözetilerek bu çalışmanın bütüncesine dâhil edilmiştir. Sonuç olarak, çevirinin metinsel bir eylem olmanın ötesinde bir sosyokültürel ilişkisellikler ağı olarak değerlendirilmesinden hareketle, yeniden çevirilerin erek kültürdeki konumlanışlarında sosyokültürel ögelerin ne derece etkin olduğu gösterilmiştir. Anahtar Kelimeler: yeniden çeviri, Macbeth, William Shakespeare, yan metin, çeviri sosyolojisi.
Milli Kütüphane Kâşif Veritabanında kayıtlı Çinceden Türkçeye edebi çevirilerin özbetim metinlerinde çevirmenin görünürlüğü
(2022) Çanakçılı, Ayça; Demircioğlu, Cemal
Öz-betim metinleri, çevirmenlerin okuyucularıyla yazarın gerisinde kalmadan kendi sesi/varlığı aracılığıyla iletişim kurmalarına yarayan araçlardır. Bu nedenle, çevirmenlerin görünürlüğü tartışmalı olsa da, çevirmenlerin çeviri süreçleri üzerine öz-düşünümsel bir bakış açısıyla yazdıkları metinler, çeviri çalışmaları için birincil veri olarak büyük önem taşımaktadır. Öz-betim metinleri, çevirilerin ön kapak, arka kapak, iç sayfalarında ve çevirmenler tarafından yazılan önsöz/notlarda yer alan tanımlamalardır. Bu çalışma, 1944-2019 yılları arasında Çinceden Türkçeye edebi çevirilerin öz-betim metinlerini incelemekte ve çevirmenlerin kimlik ifadeleri aracılığıyla görünürlüğünü araştırmaktadır. Ayrıca Cumhuriyet döneminde Çinceden Türkçeye yapılan çevirilerin bibliyografyasını da sunan bu çalışma, Çinceden Türkçe'ye yapılan çevirilerin yüksek lisans düzeyinde kapsamlı bir analizini sunan ilk çalışma olup Çince'den çevrilmiş edebi metinlerin anlaşılmasına katkı sağlamaktadır.
Roald Dahl'ın Charlie and The Great Glass Elevator romanının Türkçe çevirilerinin yeniden çeviri varsayımı çerçevesinde karşılaştırmalı çözümlemesi
(2020) Hatipoğlu, Merve; Demircioğlu, Cemal
Bu çalışma, Britanyalı yazar Roald Dahl'ın çocuk romanlarından Charlie and the Great Glass Elevator kitabının iki Türkçe çevirisini (1991; 2005) 'yeniden çeviri varsayımı' çerçevesinde karşılaştırılarak çözümlüyor. Çözümlemede, yazarın kurguladığı karakterlerin ağzından hikâyeye aktardığı dörtlüklerin, benzetmelerin, mecazi ifadelerin, şarkıların ve uydurma kelimelerin aktarımlarında izlenen stratejiler inceleniyor. Ayrıca hikâyenin genelinde yer alan gündelik dil ve aşağılayıcı dil kullanımı, deyimler, ünlemler, yansıma sesler, yiyecek isimler ve özel isimlerin çevirileri de incelenerek çevirmen kararları karşılaştırılıyor. Hikâye uzayda geçtiğinden uzaylı canlılara atfedilmiş orijinal isimler ile uzay temasına ve kahramanların karakteristik yapılarına paralel dil oyunları sıkça görülür. İncelemede, yeniden çeviri varsayımı ile Gideon Toury'nin Erek Odaklı Yaklaşımı'nda yer verdiği 'norm' kavramından faydalanılacaktır.
Tıp metinlerinin çevirisine ilişkin yaklaşımlar ve beklentiler: Bir olgu çalışması
(2011) Sönmez, Esra Çetintaş; Demircioğlu, Cemal
Küreselleşen dünyada tıp bilimi hızla gelişmekte ve değişmektedir. Teknolojik bilgiler ve yenilikler anında ve eksiksiz olarak tıp bilimine aktarılmakta ve aynı hızla uygulama alanına girmektedir. Tıbbın katlanarak arttığı ve her geçen gün yeni alt dalların ortaya çıktığı gerçeği göz önünde bulundurulursa, hekimler için eşzamanlı enformasyon dolumu gerektiği açıktır. Bu gereksinimin günümüzde çeviri vasıtasıyla, etkili bir şekilde giderildiği bilinmektedir.Bu çalışmanın amacı, Norman Fairclough'ın üç boyutlu eleştirel söylem çözümlemesi modelinden yararlanarak ve sosyolojik ve ideolojik etmenleri göz önünde bulundurarak¸ tıp metinlerinin İngilizceden Türkçeye çevirilerinde hekimler ve düz okuyucular arasında asimetrik ilişki olup olmadığını araştırmak ve çevirinin bu asimetrik ilişkide oynadığı rolü göstermektir.Üç ana bölümden oluşan bu çalışmada İngilizceden Türkçeye yapılan tıp metinlerinin çevirisinde kullanılan özel alan dili olarak tıp dili incelenmiş, anket tekniği kullanılarak yapılan olgu çalışması, Fairclough'ın üç boyutlu eleştirel söylem çözümlemesi modeline göre değerlendirilmiştir. Söylemi bir metin, söylem uygulaması ve sosyal uygulama olarak ele alan Fairclough modelinden yararlanarak, çalışmada tıp metinlerinin İngilizceden Türkçeye çevirisinde hekimlerin çeviri edimine ilişkin söylemlerinin eleştirel çözümlemesi yapılmıştır. Ayrıca, çalışmada hekimlerin dil kullanımı konusunda iktidar pozisyonları da irdelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Tıp Dili; Çeviri; İdeoloji; Eleştirel Söylem Çözümlemesi; Norman Fairclough
Translating Europe the case of ahmed midhat as an ottoman agent of translation
(John Benjamins Publishing Company, 2009) Demircioğlu,C.
This paper examines the concept of agency by focusing retrospectively on the diverse translation practice of Ahmed Midhat (1844-1913), who was an important Ottoman novelist, translator, publisher, journalist and the owner of the newspaper Tercüman-ı Hakikat [Interpreter of Truth]. Ahmed Midhat's writings provide an exemplary framework for rethinking agency in terms of multiple translation-related practices in a period of Ottoman contact with European culture in the late 19th century. Through the examination of his translation activity and discourse on translation, this paper will emphasize that Ahmed Midhat was a good example of provocative agency, (i) which generated significant dynamism in Ottoman writing, publishing and journalism, (ii) and which functioned as a “mediator” in conveying Western culture to Ottoman society by performing different forms of translation practices. He was also the major provocative figure in the so-called “classics debate” of 1897 which was on translating neo-European classical works into Ottoman Turkish. Thus, in his dialogue with Europe, Ahmed Midhat appears as an agent of translation in the private sphere who made a great contribution to the shaping and modernization of Ottoman culture and literature in the late 19th century. © 2009 John Benjamins Publishing Company. All rights reserved.
Translating Europe The case of Ahmed Midhat as an Ottoman agent of translation
(John Benjamins B V Publ, 2009) Demircioglu, Cemal
This paper examines the concept of agency by focusing retrospectively on the diverse translation practice of Ahmed Midhat (1844-1913), who was an important Ottoman novelist, translator, publisher, journalist and the owner of the newspaper Tercuman-i Hakikat [Interpreter of Truth]. Ahmed Midhat's writings provide an exemplary framework for rethinking agency in terms of multiple translation-related practices in a period of Ottoman contact with European culture in the late 19th century. Through the examination of his translation activity and discourse on translation, this paper will emphasize that Ahmed Midhat was a good example of provocative agency, (i) which generated significant dynamism in Ottoman writing, publishing and journalism, (ii) and which functioned as a "mediator" in conveying Western culture to Ottoman society by performing different forms of translation practices. He was also the major provocative figure in the so-called "classics debate" of 1897 which was on translating neo-European classical works into Ottoman Turkish. Thus, in his dialogue with Europe, Ahmed Midhat appears as an agent of translation in the private sphere who made a great contribution to the shaping and modernization of Ottoman culture and literature in the late 19th century.
Türkçe çeviri dergilerinde ara dilden çeviriler üzerine betimleyici bir inceleme:1979-2013
(2017) Pekel, Ümit Türe; Demircioğlu, Cemal
Bu çalışma, 1979-2013 yılları arasında yayımlanan Türkçe çeviri dergilerinin ara dilden çeviri politikalarını Gideon Toury'nin 'çeviri normları' kavramı (Toury 1995:53) çerçevesinde irdelemeyi hedeflemektedir. Çalışma ayrıca söz konusu dergilerde yayımlanan ara dilden çeviriler kapsamında ilgili dönemde Türkçe çeviri dizgesindeki hâkim dil/kültürleri irdelemekte ve konuyu Albert Branchadell'in 'az çevrilen diller' kavramıyla (Branchadell 2004: 1) ilişkilendirerek tartışmaktadır. Çalışmamız, Türkçede ara dilden çevirilere odaklanarak belirli bir dönemin normlarını incelemesi açısından öncüldür. Araştırmamız için öncelikle ilgili dergilerde yayımlanan Türkçeye ara dilden ve doğrudan çeviriler derlenmiş ve daha sonra da bu çeviriler üzerinden çeşitli veriler (kullanılan ara diller, kaynak dizgeler, metin türleri) analiz edilmiştir. Veri analizinin daha tutarlı olabilmesi için inceleme dönemi üç bölüme ayrılmıştır: 1979-1989, 1990-1999, 2000-2013. Her bir dönem için kaynak dizge ile çevirinin doğrudanlığı, metin türü ile çevirinin doğrudanlığı ve kullanılan ara dil ile kaynak dizge/metin türü ilişkileri irdelenmiştir. Araştırma, (1) belirli dönemlerde çevirinin hangi dil üzerinden yapıldığının gizlendiğini ve böylece ara dilden çevirilerin doğrudan çeviriler gibi sunulduğunu, (2) kullanılacak ara dilin seçiminde ilgili dönemde çeviri dizgesindeki egemen dil/kültürün etkili olduğunu ve (3) ara dilden çeviriye başvurulmasının her zaman dilsel yetersizlikle açıklanamayacağını göstermiştir. Anahtar Kelimeler: ara dilden çeviri, çeviri normları, çeviri politikaları, az çevrilen diller
Yazar imgesi ve Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Huzur ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü romanlarının kaynak ve erek kültürde alımlanışı
(2019) Yılmaz, Zeynep Şahincan; Demircioğlu, Cemal
Bu çalışma, yanmetinler üzerinden Ahmet Hamdi Tanpınar'a dair kaynak ve erek kültürlerde oluşturulan yazar imgesi ile yazarın Huzur ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü romanlarının Türk ve İngilizce yazın dizgesinde ne şekilde alımlandığına odaklanmakta konuyu André Lefevere'in 'yeniden yazım' (rewriting) ve 'yeniden yazanlar' (rewriters) kavramları üzerinden inceleyerek yeniden yazımın alımlama ve imge oluşturma süreçleri üzerindeki etkisini sorgulamaktadır. Bu amaçla çalışmada, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Huzur ve Saatleri Ayarlama Enstitüsü romanlarının İngilizce çevirileriyle ortaya çıkan yanmetinler incelenerek iki kültür arasındaki imge oluşumu ve eserlerin alımlanışına dair benzerlik ve farklılıklar ortaya konmuştur. İnceleme sonucunda Huzur'un iki kültürde benzer şekilde alımlandığı, Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nün erek kültürde kaynak dizgede hâkim ideolojik akımlar çerçevesinde alımlandığı ve yazar imgesinin oluşumunda yazarın eserlerinin de etkili olduğu ortaya konmuştur.