2008 Küresel Kriz ve Türkiye ekonomisine yansımaları, 1994 ve 2001 karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışma, 2008 yılında ABD (Amerika Birleşik Devletleri) finans sektöründe başlayan ve küreselleşen ekonomik krizin kapsamını ve Türkiye ekonomisine etkilerini incelemektedir. Bunun için kriz analiz edilerek, literatür araştırması yapılmış ve tezin amacına uygun detaylar hazırlanmıştır. 2008 krizinde Türkiye ekonomisinde uzun dönemde ekonomik gidişatın ne yönde olduğu; büyüme trendi, ihracat, ithalat, GSMH gibi verilerin nasıl etkilendiği anlatılmıştır. 2008 krizinin Türkiye ekonomisini teğet geçip geçmediği ise yapılan istatistikî analizler çerçevesinde yorumlanmıştır. Finansal krizlerin özellikleri, bu krizleri açıklayan teoriler analiz edilmiştir. 1994- 2000–2001 Krizleri ile 2008 krizinin ortak ve farklı yönleri incelenip açıklanmıştır. 2003–2013 yılları arasında sanayi endeksi veri analizi hazırlanmıştır. Krizin gelişme süreci ve ana göstergeleri incelenmiştir, reel ekonominin sanayi endeksleri bazında durum analizi yapılmıştır. Krizin sonuçlarının ve uygulanan politikaların detaylı araştırması hazırlanmıştır. Bu çalışmada, para ve maliye politikalarının önemi anlatılmıştır. Türkiye'nin yaşadığı krizleri önlemede kullanılan politikalar açıklanmıştır. Tez'in başlıca konusu olan 2008 küresel krizinin içeriğinin çok büyük olması sebebiyle, krizin diğer gelişmiş ve gelişmekte olan etkileri incelenmemiş, sadece krizin çıkış yeri olan ABD ekonomisi ve Türkiye ekonomisi ile sınırlandırılmıştır. ABD kaynaklı 2008 küresel krizin Türkiye ekonomisine etkisi dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) verilerinden ve araştırmalarından faydalanılmıştır. Türkiye'de yaşanan 1994, 2000 ve 2001 krizlerinin ekonomik süreçleri detaylı bir şekilde incelenmiş ve 2008 kriziyle kıyaslanarak açıklanmıştır. Krizlerde yapılan müdahaleler ve yeniden yapılandırmalar anlatılmıştır. Bu tezde, ayrıca krizden çıkış için yapılması gerekli politikalar anlatılmış, önerilerde bulunulmuştur. Tez çalışması, altı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, tezin giriş ve amaç kısmı yer almaktadır. İkinci bölümde; kriz teorisinin içeriği anlatılmıştır. Finansal İstikrarsızlık Hipotezi ve Minsky Anı olgusu açıklanmıştır. Bunun yanında borç-deflâsyonu, Hicks yaklaşımı, finansal kriz modelleri, İktisat Okulu akımları, finansal bulaşıcılık olgusu, kaldıraç yöntemleri detaylı bir şekilde çalışılmıştır. Üçüncü bölümde; 2008 küresel krizin nedenleri ve ortaya çıkışı analiz edilerek açıklanmıştır. Bu analiz içerisinde, denetimin önemi, Teminatlandırılmış Borç yükümlülüklerinin işlevleri yer almıştır. Bunun yanında, finansal çöküşün nasıl oluştuğu, ABD yönetiminin bu noktadaki yönetim hataları, krizin yayılması, maliye politikalarının önemi, krize ABD hükümetinin müdahaleleri detaylı bir biçimde çalışılmıştır. Dördüncü bölümde; Türkiye'nin yaşadığı 1994, 2000 ve 2001 krizleri anlatılmıştır. Bu krizlerin 2008 küresel krizi ile benzerlikleri ve farklılıkları tartışılmıştır. Krizlerin genel özellikleri analiz edilmiştir. 2008 küresel kriz öncesinde Türkiye ekonomisinin büyüme kaynakları incelenmiştir. 2008 krizinin Türkiye'ye etkileri açıklanmıştır. Bunun yanında, Maliye Politikasının işlevi, Türkiye'nin 2008 yılı makro ekonomik durumu, Asyalaşma uygulamaları, Devlet müdahaleleri detaylı bir biçimde çalışılmıştır. Beşinci bölümde; uygulama modeli olarak Türkiye ekonomisinin kriz yıllarında; özel tüketim harcamaları, yatırım harcamaları, kamu harcamaları, mal ve hizmet ihracatı, mal ve hizmet ithalatı, reel tarım üretimi, reel madencilik üretimi, reel imalat üretimi, reel inşaat üretimi, reel hizmetler üretimi, bankacılık kredi arzı, ÜFE bazlı reel efektif döviz kuru, TÜFE ve ÜFE bazlı fiyatlar genel düzeyi, GDP (reel GSYİH) verileri [1987- 2007] ve [2003- 2013] serileri şeklinde GSYH 1987 Q1 100 olmak üzere tek bir endekse dönüştürülmüştür. Tablo, temel istatistikler şeklinde gösterilerek veriler 3 aylık olarak alınmış ve çalışılmıştır. Yıllık büyüme oranları, mevsimsellikten arındırılarak çalışılmıştır. Her kriz dönemi, GSYİH'nın büyümesinin en düşük olduğu dönem ''0'' olarak işaretlenmiş ve iki sene önce ve iki sene sonrası alınarak hesaplanmıştır. Her bir veri; 1994, 2001 ve 2008 yılı olarak üç sütunda sınıflandırılmıştır. Altıncı bölümde; sonuç ve öneriler kısmı yer almaktadır. Kaynaklar ve Ekler kısmı detaylı bir şekilde hazırlanmıştır. Özgeçmiş bilgileri tezin en son kısmında bulunmaktadır.

The purpose of this paperwork is to expose what have been the reasons and indications of the 2008 global crises experienced in Turkey and what precautions have been taken in order to diminish the negative effects of the crisis. Study continues to investigate the İstanbul industry's indexes: dataset between 2003- 2013 taken in order to clarify the crisis outputs . The relationship between Turkey's industry variables between 2003–2013 and economic performance and risks are empirically analyzed. The index which are included in industry of Turkey are classificated in to two groups as such before the crisis and within the crisis. The study is composed of six chapters. In the first chapter; the aim and the purpose of this paperwork is explained. In the second chapter; the definition of the crisis explained as such, financial unstability hypotesis and Minsky moment, debt-deflation, the Hicks approach, financial crisis models and politics, school of economics, an approaches to financial crisis by school of economics, economy in crisis, theories of financial crisis, financial contagion, financial leverage are examined. In the third chapter; the definition of global crisis, derivatives, the US financial condition, the bubble of economy, IMF (İnternational Monetary Fund) applications, the process of crisis, collateralized debt obligation (CDO), moral hazard, the problem of representation, speculation in housing, Finansal collapse, traditional fiscal policies, state interventions in crisis are studied. In the third chapter; the reasons of the 2008 global crises is explained. Moreover, the importance of auditing, the implications of the 'colleteralized debt obligation' are examined. The financial collapse, US management faults during the crises, the contagious effects of the crises, fiscal policies, US government interventions during the crises are interpreted. In the forth chapter; The crises occured in Turkey (1994- 2000- 2001- 2008) is studied and the general conditions of the crisis, the macroeconomic parameters of Turkey during the global crises, sources of growth, fiscal policy, monetary policy, Turkey's macroeconomic situation in 2008, Asian government policy, government interventions are analysed. In the fifth chapter; during the crisis the practice model of Turkeys economy's private consumption expenditure, capital expenditures, public expenditure, exports of goods and services, imports of goods and services, reel agricultural output, reel mining production, real manufacturing output, reel construction output, reel production of services, banking credit supply, ÜFE based reel exchange rate efective, the general level of prices based on ÜFE and TÜFE, in the form of GDP (reel GSYİH) data[1987- 2007] and [2003- 2013 series GSYH 1987 Q1 100 converted into a single index. The table, showing the form of basic statistics data are taken 3 months is studied. Annually growth rates, seasonally adjusted is analysed. During the crisis in each year ''0'' is the lowest growth of GDP and it is calculated as two years ago and two years later. The data for each of the 1994, 2001 and 2008 years are classified into three columns. In the sixth chapter; conclusions and recommendations are explained. Moreover; resources, attachments and resume are shared.