MODELING WALKING BEHAVIOR IN CITIES BASED ON STREET NETWORK AND LAND-USE CHARACTERISTICS: THE CASE OF İSTANBUL

Abstract

Kentsel biçimin yaya hareketi üzerine olan etkilerini inceleyen araştırmalaryapılaşmış çevreyi öznel değerlerle ölçümlemekte, fiziksel çevrenin nesneldeğerlendirmesinde yetersiz kalmaktadır. Bunun başlıca nedeni ulaşım vekent plancılarının yaygın olarak kullandıkları kentsel biçim ölçütlerinin,kaldırım ölçüleri ve tasarımı, bina cephelerinin kalitesi ya da mevcutçevresel konfor düzeyi gibi çoğunlukla fiziksel çevrenin yerel niteliği ilesınırlı değişkenleri içermesidir. Ancak çevresel etmenler gerçekte tüm birbölgenin -mahalle, semt veya şehir- özelliği ya da niteliği ile doğrudanilişkilidir. Mevcut kent dokusunun mekansal ve yapısal özelliklerini gözardı eden istatistiksel hesaplamalar yanlış sonuçlar doğurmaktadır. Ayrıca,bu tür çevresel etmenlerin kullanıldığı çalışmalardan çıkan bulgularınyürünebilir kentlerin oluşturulması için gerekli tasarım ilkelerinedönüştürülmesi de güçtür.Bu çalışma, yerel ve algısal etmenlerin yanısıra fiziksel çevrenin mekansalve yapısal niteliklerinin de yürüme davranışını şekillendirmede önemlirol oynadığı önerimine dayanmaktadır. Bu çalışmanın amacı kentsel yolağı düzenlenişi, arazi kullanım şekilleri ve yaya dolaşım yoğunluklarıarasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda İstanbul'da üçfarklı alan belirlenerek analiz edilerek yaya dağılımını açıklamaya yönelikistatistiksel modeller geliştirilmiştir. Modellerde parsel ölçeğindeki arazikullanım değerlerinin yanı sıra kentsel yol ağını ayrıntılı ve nesnel olarakölçebilen yol-parçası ölçekli (road segment-based) bağlantılılık (streetconnectivity) ölçütleri de kullanılmıştır. Bu ölçütlerden Metrik Erişim, belirlibir yürüme çapı içinde erişilebilen yol ağı uzunluğunu ölçer. Açısal Erişimise belirli sayıdaki açısal değişim dahilinde erişilebilen yol ağı uzunluğunuölçer.Modellerin sonuçları, hem arazi kullanımının hem de yol ağı düzenininkentsel alandaki yaya yoğunluklarının dağılımını önemli ölçüdeetkilediğini göstermektedir. Çalışmanın çıktıları bir kaç açıdan önemtaşımaktadır. Hem yol ağı tasarımını hem de yoğunluğunu göz önünealan bağlantılılık ölçütlerine odaklanan bu çalışma, kentsel yol ağınınyaya hareketi üzerine olan etkisini ölçmeye yönelik mevcut çalışmalarıbütünlemektedir. Ayrıca geliştirilen modeller, arazi kullanım örüntüsününyaya hareketi üzerindeki etkilerini açığa çıkarmaktadırlar. Sonuçlar, belirlibir alandaki ortalama yaya hareketi yoğunluğunun belirlenmesinde arazikullanımının önemli bir rol oynadığını, buna karşın mekansal düzenin biralandaki yaya hareketinin dağılımını belirlemede daha önemli bir etkenolduğunu ortaya koymaktadır. Kentsel tasarım ve kentsel imar planlarınınuzun vadeli etkilerini ölçmekte yararlı olacak bu modeller sürdürülebilirkentleşme için büyük önem taşımaktadır.