Bir Açık Ocak Maden İşletmesinde Delme ve Patlatma Maliyetlerinin Analizi

Abstract

Açık ocak maden işletmelerindeki üretim süreçleri arasında yer alan delme-patlatma operasyonu, kritik önemi bulunan ve maliyetli bir faaliyettir. Bu maliyetin karşılığında Patlayıcı Mühendislerinden, optimum verimle üretime katkı sağlamaları beklenmektedir. Delme-patlatma operasyonunun verimliliği, maden işletmesindeki tüm üretim süreçlerini etkilemektedir. Delme-patlatma operasyonundan optimum verim elde edebilmek için çalışma sahasının jeolojik özellikleri Patlayıcı Mühendisleri tarafından iyi anlaşılmalı, bu jeolojik özellikler dikkate alınarak en uygun patlayıcı ve delici makine seçimi yapılmalıdır. Bu seçimleri desteklemek için delme-patlatma operasyonundaki kontrol edilebilir parametrelerin (delik çapı, delikler düzeni, patlayıcı madde şarj miktarı vb.) seçimi yapılarak patlatma tasarımı oluşturulmalıdır. Bu tasarım oluşturulduktan sonra ise çalışma sahasında deneme patlatmaları yapılarak tasarımın verimlilik kontrolü yapılmakta ve istenilen sonuçlar alındığı takdirde delme-patlatma operasyonu başlatılmaktadır. Bu çalışmada, bir açık ocak madeni işetmesinde, 2022 ve 2023 yılları içerisinde gerçekleştirilen delme-patlatma operasyonlarında kullanılan delici makina ana sarf malzemeleri (bit, tij ve şank) ve patlayıcı madde kullanım miktarları incelenmiştir. Kullanım miktarları, delme-patlatma operasyonu (patlatmalı kazı) ile yapılan üretim miktarıyla kıyaslanmıştır. Ayrıca kullanılan tüm malzemelerin maliyet analizi yapılmış ve verimlilik açısından da değerlendirilmiştir. Bu çalışma için kayıt altına alınan verilere bakılarak 2023 yılındaki patlatmalı kazı üretimi 2022 yılına göre yaklaşık olarak %13,33 artış göstermiştir. Yapılan iyileştirme ve verimlilik çalışmaları kapsamında delici makina ana sarf malzemeleri (bit, tij ve şank için 2023 yılında 2022 yılana göre dolar bazlı maliyet açısından yaklaşık olarak %14,54 kar sağlanmıştır. Patlayıcı madde malzemeleri için 2023 yılında 2022 yılana göre dolar bazlı maliyet açısından yaklaşık olarak %1,26'lık artış görülmüştür. Bunun nedeni ise artan üretim ile birlikte delgi sayısının artması ve kullanılan patlayıcı maddelerinin zaman içerisindeki fiyat artışıdır. Anahtar Kelimeler: Patlayıcı Mühendisliği, delme-patlatma, bit, tij, şank, patlayıcı maddeThe drilling-blasting operation, which is among the production processes in open-pit mining operations, is a crucial and costly activity. In return for this cost, Explosive Engineers are expected to contribute to production by optimising the efficiency of the operations. The efficiency of the drilling-blasting operation affects all production processes in the To achieve optimum efficiency from the drilling-blasting operation, the geological characteristics of the work site should be well studied and understood by Explosive Engineers, and the most appropriate explosive and drilling machine selection should be made by taking these geological characteristics into consideration. To support these selections, the controllable parameters in the drilling-blasting operation (hole diameter, hole layout (formation), explosive charge amount, etc.) should be selected and the blasting design should be devised. Once the design is ready, the efficiency of the design is checked by conducting trial blasting in the work area and if the desired results are achieved, the drilling-blasting operation starts. This paper examines the quantities of the explosive materials and the drilling machinery's main consumables (bit, rod, shank) used in an open pit mine during 2022 and 2023. The amounts used (explosives and consumable machine parts) are compared with the production output produced by drilling-blasting operation (blasting excavation). In addition, the cost of all materials used analysed and compared in terms of efficiency. Based on the data recorded for this study, the output generated through blasting excavation production in 2023 increased by approximately 13.34% compared to 2022. Again comparing 2022 to 2023, through meticulous cost reduction and efficiency efforts concerning the drilling machine's main consumables (bit, rod, shank) a cost reduction of 14.54% was achieved in terms of USD. On the other hand, concerning the cost of explosive materials, an increase of 1.26% observed (again in terms of USD). And the two main reasons of this increase were the increased number of holes due to increased production and the price-hike of the explosive materials in time (from 2022 to 2023). Keywords: Explosives engineering, Drilling-blasting, bit, rod, shank, explosive material