Türk Devletleri Arasında Nato Benzeri Bir Savunma İşbirliğinin Uygulanabilirliğinin ve Etkilerinin Araştırılması

Abstract

Ortak güvenlik kaygıları, jeopolitik baskılar ve bölgedeki AGİT gibi mevcut güvenlik kurumlarının gerilemesi göz önüne alındığında, Türk devletleri arasında NATO benzeri bir savunma işbirliği çerçevesi hem uygulanabilir hem de gereklidir. Bu makale Türk devletleri arasında NATO benzeri bir savunma işbirliğinin uygulanabilirliğini araştırmaktadır. Farklı güvenlik algıları, farklı dış politika yönelimleri ve kurumların sınırlı kapasiteleri gibi çeşitli zorlukların üstesinden gelinmesi gerekirken, yeni güvenlik işbirliği düzenlemelerine ivme kazandırabilecek çeşitli katalizörler de mevcuttur. Türkiye’nin bölgedeki tek NATO üyesi olarak sahip olduğu askeri yetenekler özellikle önemlidir. Ayrıca Ermenistan lehine süregelen dengesizlik, Türk devletleri arasında bir güvenlik işbirliği çerçevesi oluşturulmasını desteklemektedir. Ukrayna ve Kırım’daki gelişmeler, Türk devletleri için giderek daha güvensiz hale gelen bir ortamda kolektif bir savunma düzenlemesinin gerekliliğine işaret etmektedir. Başlangıçta faydalı olsa da AGİT, Güney Kafkasya’daki güvenilirliğini yavaş yavaş ve büyük ölçüde kaybetmiştir. Kendi ilkelerinin ve çatışma çözümünde kullandığı taktiklerin eşit olmayan bir şekilde uygulanması, kaçınılmaz olarak ilgili tarafların güvenini kaybetmesine yol açmıştır. Bu arada, BM Güvenlik Konseyi’nin bölgesel boyutunu kabul eden kararlarına rağmen, bölgedeki silah kontrol gelişmelerini analiz etmeyi bırakmıştır. Ayrıca, Ermenistan’ın yukarıdaki karara uymamasına verilen yetersiz yanıt AGİT’in güvenilirliğine zarar vermiştir. Bugün Türk devletlerinin elinde çok az operasyonel güvenlik işbirliği seçeneği kalmıştır. BM çok yetersizdir ve Sovyet sonrası anlaşmazlıkları çözecek yasal çerçeveye bile sahip değildir. Kafkasya’da hem siyasi hem de askeri şekillerde var olan BDT, bölgesel kapasite ve meşruiyetten yoksundur. ABD ve Batı’nın kışkırtmasıyla 1997 yılında “Rus Dünyasının kenarlarını pasifize etmek için kurulan GUAM örgütü operasyonel olarak geçersiz kılınmıştır. Genel olarak, bu makale işbirliği stratejilerini incelemekte, temel kurumsal ve siyasi zorlukları değerlendirmekte ve Türk devletleri arasında NATO benzeri bir savunma işbirliğinin uygulanabilirliğini araştıran sonuçları ve gelecekteki gelişmeleri tartışmaktadır. Nihayetinde bu çalışma, Türk devletleri arasında NATO benzeri bir savunma ittifakı kurmanın önemli ölçüde diplomatik koordinasyon ve iç bölünmelerin üstesinden gelmeyi gerektirse de, bölgesel güvenlik ve istikrar açısından potansiyel faydalarının bunu takip etmeye değer bir çaba haline getirdiğini kanıtlamayı amaçlamaktadır.