Mekan Kurgusu ve Kullanıcı Davranışı Arasındaki İlişkinin Ölçümlenmesi: İstanbul Çeper İlçe Belediyelerindeki Kent Meydanı Düzenlemelerine Kullanıcı Odaklı Yaklaşımlar

Abstract

Bu proje, mekân kurgusu ile mekân performansı arasındaki ilişkinin çeper ilçe kent meydanlarında incelenmesini esas almakta ve bu ilişkiyi nesnel mekânsal özellikler ve kişisel algısal etmenler kapsamında modelleyerek bütüncül bir anlayış sunmaktadır. Kent meydanlarının mekânsal performansının belirlenmesinde, canlılık ve çeşitlilik kriterleri öne çıkmaktadır. Canlılık, kamusal açık mekânda bulunan kullanıcı sayısı ve aktif sokak yaşamı ile açıklanmaktadır. Buna göre, kamusal alandaki hareket, mekânların nasıl işlediklerine yönelik en önemli göstergelerden biridir. Yapılan çalışmalarda, yol ağının yürüme davranışı üzerinde, dolayısıyla kamusal alandaki hareket miktarı üzerinde önemli bir etkisi olduğu ortaya konmaktadır. Çeşitlilik kavramı ise, farklı kullanım türlerinin bir arada bulunması açısından, canlılığı teşvik eden önemli bir unsur olarak görülmektedir. Bu kriterler doğrultusunda incelenen kamusal alanların çoğunlukla kent merkezlerinde yer alması nedeniyle, çeper ilçe kent meydanlarına ilişkin literatür yeterince gelişmemiştir. Bu projede, çeper ilçe kent meydanlarında mekân kurgusu ile mekân performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi için, İstanbul ili Avrupa Yakası?nda özellikle 1980-2000 döneminde E-5 ulaşım aksı boyunca kent sınırlarının dışına doğru büyüyen çeper ilçelerde yer alan ve 2000 yılı sonrasında tasarlanmış dört adet kent meydanı belirlenmiştir. Bu alanlar, Avcılar Kent Meydanı, Küçükçekmece Kent Meydanı, Büyükçekmece Kent Meydanı ve Beylikdüzü Kent Meydanı?dır. Belirlenen 4 çeper ilçe meydanında kullanıcı davranışına yönelik olarak noktasal ve doğrusal gözlemler, kullanıcı davranışı ve algısına yönelik olarak anketler, morfolojik yapının incelendiği analizler ve mekânsal yapıyı matematiksel olarak değerlendiren analizler gerçekleştirmiştir. Kullanıcı davranışına ve algısına ilişkin veri toplama süreci, farklı mevsimsel koşulları gözlemleyebilmek için 1 sene boyunca her mevsimde tekrar edilmiştir. Böylelikle sistematik gözlemlerle örneklem alanlarındaki kullanıcı davranışlarını belirleyerek kullanım dokuları ile ilişkili nesnel ve algısal çevre etmenlerinin ortaya konması ve mekânsal kurgu ile kullanıcı algısı arasındaki etkileşimin ölçümlenmesi hedeflenmiştir. Araştırma, morfolojik ve mekân dizimi parametreleriyle çeper ilçe kent meydanlarının mekân kurgusunu çok boyutlu olarak inceleme olanağı sunmuş ve yaygın mekân kurgusu özelliklerini tarif edebilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, çeper ilçe meydanlarında yaya hareketinin konforlu ve güvenli bir şekilde desteklenebilmesi için kullanım miktarından kaynaklanan yoğunluğun yönetilmesi gerekmektedir. Bu yoğunluğun, kullanıcılar tarafından algılanma düzeyi, görülebilirlik ile ilişkilidir. Çeper ilçe meydanlarında mekân kurgusunun farklı parametrelerinin incelenmesine yönelik uygun saha tespit ve veri ölçüm yöntemleri belirlenmiştir. Çeper ilçe meydanlarında aktif ve pasif yaya davranışının farklı kullanım tercihleri ve algı özellikleriyle ilişkilendirildiği sonucu ortaya çıkmıştır. Meydan içindeki aktif yaya davranışının yakın çevredeki morfolojik ve mekân dizim özellikleriyle ilişkili olduğu, meydan içindeki pasif yaya davranışının ise meydana yönelik kullanıcı algısıyla şekillendiği tespit edilmiştir.