Gastronomi lisans bölümü öğrencilerinin gıda okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi: Gıda Okuryazarlığı Ölçeği'nin geliştirilmesi

Abstract

Amaç: Bu araştırmanın amacı; geçerli ve güvenilir özellikte ve bilgi, beceri, davranış ve tutum boyutlarına ait düzeyleri de tespit etmeye imkân veren bir gıda okuryazarlığı ölçeğinin geliştirilmesidir. Bunun yanında, gastronomi 3. ve 4. sınıf öğrencileri ile bu bölümlerden mezun olan öğrencilerin gıda okuryazarlığı konusundaki bilgi, beceri, davranış ve tutum düzeylerini tespit etmek ve bunların çeşitli sosyodemografik özellikleriyle ilişkilerini tespit etmek amaçlanmıştır. Materyal ve Metot: Metodolojik tipte olan bu araştırma ilişkisel tarama modeline uygun olarak yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemini Türkiye'deki üniversitelerin gastronomi bölümlerinde lisans öğrenimi almakta olan 3. ve 4. sınıf öğrencileri ile bu bölümlerin mezun öğrencileri arasından basit rastgele örnekleme yöntemi ile ulaşılan ve araştırmaya katılmaya gönüllü olan pilot uygulama aşamasında 305, ana çalışma aşamasında 635 birey oluşturmuştur. Araştırma verilerinin toplanma aşamasında araştırmacı tarafından literatüre dayalı olarak hazırlanan 5'li Likert tipte Sosyodemografik Bilgi Formu (SBF) ve bu araştırmada geliştirilen 45 maddeden oluşan Gıda Okuryazarlığı Ölçeği (GOÖ) kullanılmıştır. Ölçek bilgi, beceri, davranış ve tutum olarak adlandırılan 4 alt boyuttan oluşmaktadır. Sosyodemografik Bilgi Formu (SBF) ve ilgili ölçek ile gastronomi öğrencilerinin cinsiyet, lisede gastronomi eğitimi alma durumu, okul türü, sınıf, çocukluğunun çoğunun geçtiği yer, anne ve baba eğitim düzeyi ve yaş değişkenleri ile istatiksel olarak farklılık olup olmadığı incelenmiştir. Veriler anket yöntemi ile toplanmıştır ve nicel analiz yöntemleri ile değerlendirilmiştir. Bulgular: Gıda Okuryazarlığı Ölçeği'nin (GOÖ) geçerliği %75.901, Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı α=0.961'dir. Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) ile ölçeğin alt boyut yapısı doğrulanmıştır. Ayrıca farklı geçerlik ve güvenirlik kriterleri de sağlanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular neticesinde gıda okuryazarlığı düzeyleri kız öğrenciler ile erkek öğrenciler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark görülmediği, lisede gastronomi eğitimi alan öğrencilerin almayan öğrencilere göre istatistiksel olarak anlamlı farklılıkların olduğu, okul türü düzeyine göre yalnızca bir boyut (davranış) istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu, sınıf, çocukluğunun büyük bir kısmının geçtiği yer, anne ve baba eğitim düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Gastronomi öğrencilerinin yaşları ile gıda okuryazarlığı düzeyleri arasındaki ilişkide ise bilgi, beceri ve davranış boyutları arasında ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı görülürken yaş ve tutum arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Gıda okuryazarlığı alt boyutları arasında ilişki en yüksek ilişkinin bilgi ve davranış alt boyutları arasında olduğu tespit edilmiştir (r=0.424; p=0.001<0.01). Sonuç: Sonuç olarak geliştirilen Gıda Okuryazarlığı Ölçeği'nin bu alanda kullanılabilecek geçerli ve güvenilir özellikte bir ölçek olduğu düşünülmektedir.

Purpose: The main purpose of this research is to develop a Food Literacy Scale that is valid and reliable and allows for the determination of levels of knowledge, skills, behavior, and attitude dimensions. Additionally, it aims to determine the knowledge, skills, behavior, and attitude levels of third and fourth-year gastronomy students and graduates from these departments regarding food literacy, as well as to determine their relationships with various sociodemographic characteristics. Materials and Methods: This research, which is of a methodological nature, was conducted in accordance with the relational survey model. The sample of the study consisted of 305 individuals in the pilot phase, who were reached through a simple random sampling method from 3rd and 4th grade students studying undergraduate programs in gastronomy departments of universities in Turkey, as well as graduate students of these departments, who volunteered to participate in the research. In the main phase of the study, the sample included 635 individuals. During the data collection phase of the research, a 5-point Likert-type Sociodemographic Information Form (SIF) and the Food Literacy Scale (FLS) consisting of 45 items, developed specifically for this research, were used. The scale comprises 4 sub-dimensions labeled as knowledge, skills, behaviors, and attitudes. The Sociodemographic Information Form (SIF) and the relevant scale were used to examine whether there were any statistically significant differences in terms of gender, previous gastronomy education at high school, type of school, class, childhood location, parental education levels, and age among gastronomy students. The data were collected through a survey method and evaluated using quantitative analysis methods. Results: The validity of the Food Literacy Scale (FLS) is 75.901%, and the Cronbach's Alpha reliability coefficient α=0.961. The sub-dimension structure of the scale has been confirmed through Confirmatory Factor Analysis (CFA). Additionally, different validity and reliability criteria have been met. Based on the findings obtained from the research, it has been observed that there is no statistically significant difference in food literacy levels between female and male students. However, statistically significant differences exist between students who received gastronomy education in high school and those who did not. Regarding the type of school, a statistically significant difference was found in only one dimension (behavior). Significant differences were identified in terms of class, location where childhood was spent, and parental education levels. In relation to the correlation between the ages of gastronomy students and their food literacy levels, it was observed that there is no statistically significant difference in the relationship between the knowledge, skills, and behavior dimensions. However, a statistically significant relationship was found between age and attitude. Among the food literacy sub-dimensions, the highest correlation was found between the knowledge and behavior sub-dimensions (r=0.424; p=0.001<0.01). Conclusion: In conclusion, the Food Literacy Scale developed in this research is considered a valid and reliable instrument that can be effectively utilized in this field.