Hemodiyaliz hastalarında hastalık algısı ve sosyal desteğin depresyon, anksiyete ve yaşam kalitesine etkileri

Abstract

Son Dönem Böbrek Yetmezliğinde (SDBY) yaşam kalitesinin düşük seyretmesinin yanı sıra, depresyon ve anksiyete gibi psikolojik problemler de sıklıkla görülmektedir. Bununla beraber, psikososyal faktörler yaşam kalitesi ve psikolojik iyilik durumundaki değişimleri tutarlı bir şekilde açıklamaktadır. Bu araştırmada da sosyal destek ve hastalık algısı ile psikolojik iyilik durumu ve yaşam kalitesi arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu çalışmanın örneklemi 250 hemodiyaliz hastasından oluşmaktadır (%46%; 115 bayan, %54, 135 erkek). Veriler Demografik Bilgi Formu, Hastalık Algısı Ölçeği, Algılanan Sosyal Destek Ölçeği, Hastane Anksiyete ve Depresyon Ölçeği ve SF36 Yaşam Kalitesi Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler SPSS 17.0 programı kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmaya katılan hastaların çoğunluğu hastalığının başından beri ağrı, bulantı, soluk almada güçlük, kilo kaybı, yorgunluk, eklem sertliği, gözlerde yanma, baş ağrıları, mide yanmaları, uyku güçlükleri, sersemlik hissi ve güç kaybı gibi belirtileri yaşadığını belirtmiştir. Bunlara ek olarak hastaların çoğunluğu gözlerde yanma dışında bütün bu belirtilerin hastalığı ile ilgili olduğu raporlamışlardır. Bulgular, akut-kronik süre ve tedavi kontrolü dışında hastalık algısı alt boyutlarının, yaşam kalitesi ve anksiyete ile ilişkili ve akut-kronik süre ve döngüsel süre dışında, hastalık algısı alt boyutlarının, depresyon ile ilişkili olduğunu göstermiştir. Ayrıca, sosyal destek puanları arttıkça anksiyete ve depresyon düzeylerinin azaldığı, yaşam kalitesinin de arttığını görülmüştür. Bu bulgular, hemodiyaliz hastalarında yaşam kalitesinin arttırılması ve anksiyete ve depresyon düzeylerinin azaltılmasında sosyal desteğin ve hastalığın algılanış şeklinin önemli olduğuna işaret etmektedir. Anahtar Kelimeler: Son-Dönem Böbrek yetmezliği, Hemodiyaliz, Yaşam Kalitesi, Depresyon, Anksiyete

In End-stage renal disease (ESRD) psychological problems including anxiety and depression are common and quality of lfe is generally poor. Psychosocial factors consistently explain the variability in these outcomes. The aim of this study was to examine the relationship of social support and perception of illness with emotional wellbeing and quality of life. The sample of this study consisted of 250 haemodialysis patients (46%; n=115 female, 54%; n=135 male). 47% (n=118) of patients were between the age of 20-59 and %53 (n=132) at the age of 60 and over. The patients were receiving treatment at various heamodialysis units in Istanbul. Data were gathered through sociodemographic form, and adapted versions of a number of questionnaires including Illness Perception Questionnaire, Multidimensional Perceived Social Support Questionnaire, SF-36 and Hospital Anxiety and Depression Scale. Data were analysed using SPSS 17.0 version. Most patients recounted a number of physical symptoms including pain, nausea, breathing difficulties, loss of weight, tiredness, stiffness, burning eyes, heartburn, sleep difficulties, unsteadiness, dizziness and loss of strength since the start of their illness. With the exception of burning eyes they felt that these were related to ESRF. With the exception of acute-chronic timeline and control dimensions, anxiety and quality of life were related to illness perception dimensions. Similarly, with the exception of acute-chronic timeline and episodic timeline, depression was related to illness perception dimensions. The findings also showed that as the levels of support increase, anxiety and depression levels decrease and levels of quality of life increase. These findings indicate the importance of perceived social support and illness perceptions in attempts to improve levels of quality of life and to decrease levels of anxiety and depression among haemodialysis patients. Key words: End-stage renal disease, haemodialysis, quality of life, anxiety and depression