Adölesanlarda sağlık okuryazarlığı ve beslenme okuryazarlığı arasındaki ilişki ve bunların diyet kalitesine etkisi

Abstract

Bu çalışma adölesanların sağlık okuryazarlığı ve beslenme okuryazarlığı düzeylerinin belirlenmesi, aralarındaki ilişkinin değerlendirilmesi ve bunların diyet kalitesine etkilerinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma İstanbul ili Özel Çınar Lise'sinde 2020-2021 güz döneminde eğitimöğrenim gören 15-19 yaşları arasında 228 adölesan ile yürütülmüştür. Katılımcılara anket formu, sağlık okuryazarlığı ölçeği (SOY-32), beslenme okuryazarlığı ölçeği (ABOÖ) ve Akdeniz diyeti kalite indeksi (KIDMED) uygulanmıştır. Katılımcıların %69,3'ü kız, %30,7'si erkektir. Katılımcıların ortalama SOY-32 puanı 15,24±10,25 puan (yetersiz düzey), ortalama ABOÖ puanı 60,88±18,53 puan (orta düzey), ortalama KIDMED puanı 6,6±2,17 puandır (orta diyet kalitesi, diyette iyileştirme gerekli). Sağlık okuryazarlığı ile beslenme okuryazarlığı arasında zayıf derecede pozitif yönlü anlamlı (p=<0,001), diyet kalitesi ile negatif yönlü anlamsız (p>0,05), beslenme okuryazarlığı ile diyet kalitesi arasında ise pozitif yönlü anlamsız (p=0,073) ilişkiler saptanmıştır. Diyet kalitesi için toplam öğün sayısı, düzenli olarak fiziksel aktivite yapma durumu, sağlık okuryazarlığı ve beslenme okuryazarlığı bir arada değerlendirildiğinde beslenme okuryazarlığı puanının 1 birim artması ile diyet kalitesi puanı 0,018 birim, öğün sayısının 1 öğün artması ile 0,369 birim, düzenli olarak fiziksel aktivite yapma durumu ile 0,713 puan artış (p<0,05), sağlık okuryazarlığı puanının 1 birim artması ile diyet kalitesi puanı 0,012 puan azalma saptanmıştır.Bu çalışmada adölesanların sağlık okuryazarlığı, beslenme okuryazarlığı ve beslenme diyet kalitesi düzeyleri ve etkileri beklenenin altındadır. Bunun sebebi doğru bilgi kaynaklarına ulaşamamaları veya bilgiyi hayata geçirememeleri olabileceğinden, beslenme, sağlık ve diyet bilgilerini daha sağlıklı yollarla ulaştırılmalı, bunlarla ilgili eğitimler verilmelidir. Anahtar Kelimeler: Sağlık okuryazarlığı, Beslenme okuryazarlığı, Diyet kalitesi, Adölesan

This study was conducted to determine the health literacy and nutritional literacy levels of adolescents, to evaluate the relationship between them and to examine their effects on diet quality. The study was conducted with 228 adolescents between the ages of 15-19 who were studying in Istanbul Private Çınar High School in the fall term of 2020-2021. Questionnaire form, health literacy scale (SOY-32), nutritional literacy scale (ABOÖ) and Mediterranean diet quality index (KIDMED) were applied to the participants. 69.3% of the participants are girls (158 people) and 30.7% (70 people) are male. Participants' average SOY-32 score is 15.24 ± 10.25 points (insufficient level), average ABOÖ score is 60.88 ± 18.53 points (medium category), and average KIDMED score is 6.6 ± 2.17 points (moderate diet quality, improvement in diet is necessary). A weakly positive and significant relationship (p = <0.001) was found between health literacy and nutritional literacy. Significant negative (p> 0.05) correlations were found between health literacy and diet quality, and insignificant positive (p = 0.073) relationships between nutritional literacy and diet quality. When the total number of meals, regular physical activity, health literacy and nutritional literacy are evaluated together with an increase in nutritional literacy score by 1 unit, the diet quality score increased by 0.018 unit, the number of meals increased by 1 meal increased by 0.369, and with regular physical activity increased by 0.713 points, with a 1-unit increase in health literacy score, diet quality score decreased by 0.012 points (p <0.05). In this study, adolescents' health literacy, nutritional literacy and nutritional diet quality levels and effects are below expected. The reason for this may be that they cannot access the right sources of information or they cannot bring the information to life. For this reason, nutrition, health and diet information should be conveyed correctly and trainings should be given about them. Keywords: Health literacy, Nutritional literacy, Diet quality, Adolescent