Ahmed Midhat Efendi'nin himayesinde Rus edebiyatı repertuvarının kuruluşu: Şarkiyatçı-çevirmen 'Madam Gülnar dö Lebedef'in çevirileri ve Osmanlıca yazdığı eserler

Abstract

Bu tez, Rus edebiyatının 19. yüzyıl sonlarında Osmanlı edebiyat çoğuldizgesine girişini ve Türkçede bir Rus edebiyat repertuvarının oluşumunu inceliyor. Rus oryantalist çevirmen Madam Gülnar'ın Osmanlı Türkçesindeki çevirilerini ve telif eserlerini çözümlüyor ve yazarın bir Rus edebiyat repertuvarının kuruluşundaki rolünü araştırıyor. Araştırmamız ayrıca Tercüman-ı Hakikat'in sayfalarını açarak Madam Gülnar'ı Rus edebiyatını tercüme yoluyla tanıtmaya teşvik eden önemli Tanzimat romancısı Ahmed Midhat Efendi'ye de yer veriyor. Bu bağlamda Ahmet Midhat Efendi'nin Gülnar Hanım'ı 'himayesi' ile iki yazar arasındaki edebi etkileşimlerin edebiyat repertuvarını nasıl şekillendirdiğini de irdeliyor. Bu çalışma, Çeviribilimin betimleyici paradigmalarını ve Osmanlı birincil kaynaklarını kullanarak Türkçede bir Rus edebiyat repertuvarının oluşumunu inceleyen lisansüstü düzeydeki ilk akademik araştırmadır. Bulgularımız, Madam Gülnar'ın Rus edebiyatından Osmanlı Türkçesine yaptığı çeviriler ve Osmanlıca telif ettiği eserleriyle etkin bir eyleyen olduğunu gösteriyor. Ancak bulgularımız aynı zamanda Ahmed Midhat Efendi'nin Madam Gülnar'ın çeviri pratiğini himaye ederek böyle bir repertuvarın oluşumunda önemli bir rol oynadığını da gösteriyor. Dolayısıyla araştırmamız, sadece kaynak kültürün herhangi bir eyleyeninin hedef kutupta repertuvar oluşturmada etkili olabileceğini vurgulamakla kalmıyor. Bununla birlikte, himaye (patronage) bağlamında, repertuvar oluşumunun kaynak kültürün edebi materyallerinin konumlandırılması ve alıcı sistemdeki temsilinde Hami (Patron) tarafından yönlendirilebileceğini ve yeniden tanımlanabileceğini de ileri sürüyor. Çeviri stratejileri açısından ise, himayenin hedef sistemin normlarına uygun çevirileri talep edebildiğini, böylece çeviri ve editoryal süreçler boyunca çevirmenin kararlarını, stratejilerini ve eylemlerini yönlendirebildiğini gösteriyor.This study investigates the incorporation of Russian literature into the Ottoman literary polysystem of the late 19th century and the formation of a Russian literary repertoire in Turkish. Analyzing translations and original works of Russian orientalist translator Madam Gülnar in Ottoman Turkish, the thesis explores her role in making a Russian literary repertoire. The study also gives a floor to the significant Tanzimat novelist Ahmed Midhat Efendi, who encouraged Madam Gülnar to translate and promote Russian literature in the pages of Tercüman-ı Hakikat. It also explores how literary interactions between two translation agents shaped a literary repertoire through Ahmet Midhat Efendi's 'patronage' of Madam Gülnar. This study is the first academic research at the graduate level to investigate the formation of a Russian literary repertoire in Turkish using descriptive paradigms of Translation Studies and Ottoman primary sources. The results demonstrate that Madam Gülnar was an active agent with her translations and original works of Russian literature in Ottoman Turkish. However, the findings also show that Ahmed Midhat Efendi played a crucial role in making such a repertoire by patronizing Gülnar's translation practice. Therefore, the study does not only highlight that any agent of the source culture may be influential in making a repertoire in the target pole. It also suggests that in the context of patronage, the formation of repertoire may be directed and redefined by the Patron in positioning the source culture's literary materials and representation in the receiving system. Regarding translation strategies, patronage may demand translations that adhere to the conventions of the target system, thus directing the translator's decisions, strategies, and actions throughout the translation and editing process.