Çalgı Koleksiyonculuğu ve Patronaj Bağlamında Keman Yapımcılığı

Abstract

Bu çalışma, keman yapımcılığının ve keman ailesinin 16. yüzyıl dolaylarında ilk ortaya çıktığı İtalya'da geçirdiği gelişim sürecini konu alırken; çalgı koleksiyonculuğu ve patronaj olgusunun ilk örneklerinin, zamanının keman yapım kültürüyle karşılıklı ilişkilerini incelemeyi amaçlamıştır. Bu ilişki sayesinde, koleksiyonculuğun ilk örneklerinin görüldüğü erken dönemlerden itibaren, toplanılan/biriktirilen bu eserlerin veya eşyaların geleceğe aktarılmasının daha imkânlı kılınabildiği artık kabul edilen bir gerçektir. Bu çalışmada, koleksiyonculuk ve patronaj olgularının çalgılarla ilişkileri, gelişmeleri ve güncel durumları anlatılmıştır. Özellikle keman ailesi üzerinden yola çıkılarak yapılan bu araştırmada, kemanın kültürel hayatta edindiği roller sadece müzikal anlamlarda irdelenmemiş hem sosyal hem de ekonomik yönleri farklı dönemlerden örneklerle ele alınmış ve bu sürecin organoloji alanındaki konumunu anlamaya yönelik bir araştırma yapılmıştır. Bununla birlikte keman yapımcılığının sadece bir zanaattan ibaret olmadığı elde edilen sosyo-kültürel ve ekonomik verilerle test edilmiş, döneminin sanatsal üretimleri arasında azımsanmayacak bir yer edindiği saptanmıştır. Çalışmanın tarihsel araştırmasında sürece çokça katkısı olan çalgı yapımcılar, koleksiyonerler ve hamiler de tespit edilip tasnif edilmiş ve tezde yerlerini almışlardır. Özellikle kemanın ilk ortaya çıktığı 16. ve 18. yüzyılları arasında yaşamış ünlü çalgı yapımcılarından Antonio Stradivarius, Andrea Amati ve Guarneri Del Gesu gibi önemli yapımcıların kemanlarına sahip olma trendi, ilerleyen yıllarda birçok koleksiyoncunun bu yolda büyük meblağlar harcamasına yol açmıştır. Ayrıca koleksiyonerlik ve patronaj olgusu sayesinde saraylılar ve aristokratik ailelerin sanata verdiği değerler görünür olmuş ve bu aileler belirgin bir karşılık beklemeksizin sanatın her alanını destekleyip olabildiğince korumuşlardır. Kuşkusuz, bu korumacılık salt bir çıkar için olmasa da hamilerce beklenen prestiji sağlayabilmiştir. Bu bağlamda bilinen en önemli örneklerden Medici Ailesi, bilim ve sanata sağladığı destelerle Avrupa'da Rönesans'ı tetikleyen unsurlardan olmuşlardır. Çalgı yapımcıların Mediciler gibi destekçiler sayesinde meslekte tutunabilmeleri, bir anlamda yaptıkları çalgıları kabul ettirmeleri özellikle keman söz konusu olduğunda patronajın ve koleksiyonculuğun önünü açmıştır. Erken dönemlerinde Ingnazio Alessandro Cozio ile başlayan çalgı/keman koleksiyonculuğu, ilerleyen dönemlerde Luigi Tarisio ve Jean-Baptiste Vuillaume gibi satıcı koleksiyonerlerle devam etmiş, bugün Lord Wilton koleksiyonu ve Chi Mei koleksiyonlarına evrilebilmiştir. Müzikteki yeri kadar artık sanatsal bir koleksiyon eseri olarak da ilgi gören keman, bu etkileşimli özellikleri sayesinde bilinen ününe kavuşabilmiştir. Bu örneklerden yola çıkarak, erken dönemlerden itibaren koleksiyonerlerin ve hamilerin büyük ilgisinin, çalgı yapımcıların üretim şekillerine nasıl sirayet ettiği birçok yönüyle araştırılmıştır. Bu bağlamda, tarihsel belgeler, organolojik çalışmalar ve birçok çalgı koleksiyoncusunun örnekleri incelenerek; çalgı yapımının sadece teknik bir meslek olmadığı, koleksiyonerlik ve patronaj olgusuyla olan bağlarının sanat tarihi boyunca bıraktığı izleri ve güncel konumu geniş bir perspektifle sunulmaya çalışılmıştır.

This study focuses on the developmental process of violin making and the violin family in Italy, where they first emerged around the 16th century. It aims to examine the reciprocal relationships between early examples of musical instrument collecting and the phenomenon of patronage with the contemporary culture of violin making. It is now a widely acknowledged fact that, through these relationships, the transmission of collected or accumulated instruments and objects to future generations became more feasible from the early periods in which collecting first appeared. In this study, the connections, developments, and current status of collecting and patronage in relation to musical instruments are explored. Specifically focusing on the violin family, this research investigates the cultural roles of the violin not only from a musical perspective but also through its social and economic dimensions, with examples from different historical periods, and seeks to understand its position within the field of organology. Moreover, it is demonstrated through socio-cultural and economic data that violin making is not merely a craft, but a significant part of the artistic production of its time. Instrument makers, collectors, and patrons who contributed significantly to the historical process have been identified, classified, and included in the thesis. Particularly, the trend of owning violins crafted by renowned 16th and 18th century luthiers such as Antonio Stradivari, Andrea Amati, and Guarneri del Gesù led many collectors in later periods to invest substantial sums in acquiring such instruments. Furthermore, through the phenomena of collecting and patronage, the value placed on the arts by court members and aristocratic families has become more visible, as these families supported and preserved various branches of the arts without expecting direct returns. While this preservation was not purely for self-interest, it did provide the patrons with the prestige they sought. One of the most significant examples in this context is the Medici family, whose support for science and the arts played a pivotal role in triggering the Renaissance in Europe. Thanks to the support of patrons like the Medicis, instrument makers were able to sustain their professions and gain recognition for their work, which, particularly in the case of the violin, paved the way for the development of collecting and patronage. Instrument and violin collecting, which began in its early stages with Ignazio Alessandro Cozio, continued with dealer-collectors such as Luigi Tarisio and Jean-Baptiste Vuillaume, and has evolved into modern collections such as the Lord Wilton and Chimei Collections. The violin, now appreciated as much for its artistic value as for its role in music, has attained its renowned status thanks to these multifaceted interactions. Based on these examples, the study explores in detail how the keen interest of early collectors and patrons influenced the production methods of instrument makers. In this context, through the examination of historical documents, organological studies, and examples from numerous collectors, it has been sought to present a comprehensive perspective on how instrument making is not merely a technical profession, but one whose ties to collecting and patronage have left enduring traces throughout art history and shaped its contemporary significance.