Bankacılıkta karlılığı oluşturan faktörlerin incelenmesi, Türk bankacılık sektörü verileri baz alınarak sürdürülebilir karlılık konusunun analiz edilmesi

Abstract

Bankacılık sektörü bilançolarında bulunan yabancı kaynak oranının yüksek olması nedeniyle şoklara karşı daha kırılgan bir yapıdadır. Öte yandan sektörün ekonomik sistem içinde yerine getirdiği aracılık fonksiyonu dolayısıyla, bu sektörde oluşan krizlerin ekonominin tamamına yayılma ihtimali ve hızı daha fazladır. Bu kapsamda düzenleyici otorite sektördeki rekabetin kırılganlığa yol açmamasına yönelik düzenlemeler yapmakta ve bankaları yakından izlemektedir. Bu çalışmada, Türk Bankacılık sektöründe mevcut rekabet koşulları, mevzuat çerçevesi ve piyasanın gelişim kapasitesi veri olmak üzere sürdürülebilir bir karlılığın hangi koşullar altında gerçekleşebileceği incelenmiştir. Bu çalışmaya ışık tutması amacıyla, öncelikle, bankacılığın tanımı, dünyada ve ülkemizdeki tarihi gelişimi ele alınmış, rekabet ortamını belirleyen küresel ve yerel kural ve düzenlemeler ile sektörde yaşanan önemli krizler ve sonuçları da incelenmiştir. Öte yandan çalışmaya temel alınan verilere kaynak teşkil eden bilanço ve gelir gider tablolarının kayıtlanmasına ilişkin muhasebe prensipleri de detaylarıyla araştırılmıştır. Yapılan ekonometrik çalışmada, Türk Bankacılık sektörü özelinde karlılığı oluşturan faktörler incelenmesine ve sektör verileri temel alınarak sürdürülebilir karlılığa ulaşılabilmenin mümkün olup olmadığının tespit edilmesine çalışılmıştır. Bu kapsamda 1988-2013 yılları arasında, katılım bankaları hariç bankacılık sisteminin toplulaştırılmış bilançosundan alınan yıllık veriler kullanılarak, seçilmiş olan aktif kârlılığı ve öz kaynak kârlılığının belirleyicileri çoklu regresyon yöntemi ile araştırılmıştır. Yapılan analizde; aktif karlılığı üzerinde mikro ekonomik değişkenler Net Faiz Gelirlerinin Toplam Aktiflere oranı ve Faiz Dışı Gelirlerin Faiz Dışı Giderleri Karşılama rasyosunun olumlu yönde, makroekonomik değişkenlerden Kredi ve Alacakların GSMH'ye Oranı ile Türkiye'nin Dünya Ekonomisinden Aldığı Pay rasyosunun olumlu, Banka Sayısı ve Ülke Nüfusundaki değişimlerin ise olumsuz yönde etki ettiği gözlemlenmiştir. Öz kaynak karlılığına ilişkin yapılan değerlendirmeye göre; mikro ekonomik bağımsız değişkenler Net Faiz Gelirlerinin Toplam Aktiflere Oranı ve Faiz Dışı Gelirlerin Faiz Dışı Giderleri Karşılama rasyosunun olumlu yönde, Sektördeki Banka Sayısı ve Banka Başına Personel Sayısının negatif yönde etki gösterdiği tespit edilmiştir. Yine bu bağlamda içsel bağımsız değişkenlerden Kredi ve Alacakların Toplam Aktiflere oranının olumlu, Banka Sayısı ve Banka Başına Personel Sayısının ise olumsuz yönde etki ettiği saptanmıştır. Sonuç olarak her iki modelde de içsel ve dışsal bağımsız değişkenlerin etkisi gözlemlense de ağırlıklı etkinin içsel değişkenler kaynaklı olduğu saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Bankacılık, istikrar, rekabet, kar, çoklu regresyon analizi Mart, 2016

The banking sector is fragile in the face of shocks due to high leverage ratios on balance sheets. Crises emerging in this sector may easily and rapidly spread to the whole economy since the banking sector has an intermediary function in the economic system. Therefore, regulatory authorities keep a close watch on banks and make adjustments to prevent competition from leading to fragility. In this study, I will investigate the circumstances under which sustainable profitability may develop based on data on the existing conditions of competition, the legislative framework, and the development capacity of the market in the Turkish banking sector. I will first deal with the definition of banking and its historical development in our country and in the world. I will then review global and local regulations that alter the competitive environment and examine significant crises that have emerged in the sector and their consequences. I will also explore in detail the accounting principles that govern balance sheets and profit-and-loss statements, which constitute the sources of the data used in this study. Through an econometric study, I will investigate the factors that create profitability in the Turkish banking sector and determine if it is possible to reach a sustainable profitability on the basis of the sectoral data. In this context, I will use annual data obtained from the aggregate balance sheet of the banking system, excluding participation banks, between the years of 1988 and 2013. I will explore specific determinants of return on assets and return on equity through a multiple regression analysis. The analysis will show that microeconomic variables regarding return on assets influence the ratio of net interest income to total assets ratio and the ratio of non-interest revenues to non-interest expenses in an acutely positive way; that macroeconomic variables influence the ratio of credits and receivables to GNP and the ratio of Turkey's share from the world economy in a positive way; and that the changes in the number of banks and the population of the country have negative effects. The analysis on return on equity will show that microeconomic independent variables influence the ratio of net interest income to total assets and the ratio of non-interest revenues to non-interest expenses in an positive way, and that the number of banks in the sector and the number of employees per bank have negative effects. Notwithstanding this, it will be observed on the basis of the internal independent variables that the ratio of credits and receivables to total assets have positive effects while the number of banks and the number of employees per bank have negative effects. Consequently, although it has been observed that internal and external independent variables are influential in both models, the internal variables are predominantly more influential. Keywords: Banking, stability, competition, profit, multiple regression analysis March, 2016