Özel tüketim vergisinin kapsam açısından incelenmesi: Türk vergi sistemi uygulamaları

Abstract

Vergi gelirleri devletin kamusal hizmetleri yerine getirebilmek için gereksinim duyduğu fonların sağlanmasında oldukça önemli bir kaynaktır. Dolaylı bir vergi olan, harcamalar üzerinden alınan ve nihai tüketicinin ödemekle yükümlü olduğu tüketim vergileri; bütün mal ve hizmetler üzerinden genel tüketim vergisi olarak alınabileceği gibi belirli mal ve hizmetler üzerinden özel tüketim vergisi olarak da alınabilmektedir. Özel tüketim vergisi, mali amaçla alınmasının yanı sıra ekonomik ve sosyal amaçlarla da alınmaktadır. Devletin, ülkede gelir dağılımını adil bir hale getirmek gibi ekonomik görev ve sorumlulukları olduğu gibi toplum sağlığını tehdit eden maddelerin kullanımının azaltılması veya önlenmesi gibi sosyal sorumlulukları da bulunmaktadır. Devlet, bu sorumluluklarını da yerine getirebilmek adına belirli mal ve hizmetleri vergilendirmektedir. Gelişmiş ülkelerde özel tüketim vergisi sınırlı sayıda mal ve hizmete uygulanırken; gelişmekte olan veya az gelişmiş ülkelerde verginin uygulandığı mal ve hizmetlerin çok geniş bir tabana yayılması, özel tüketim vergisinin alınmasında ekonomik ve sosyal amaçlarının dışına çıkılmakta olduğunun bir göstergesi olarak değerlendirilebilir. Cumhuriyet öncesi dönemden başlayarak 2002 yılına gelinceye kadar vatandaşlardan toplanmakta olan bazı vergiler, 2002 yılında Avrupa Birliği'ne uyum süreci kapsamında kabul edilen 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu ile tek bir çatı altında toplanmaya çalışılmıştır. Özel tüketim vergisi, katma değer vergisinin tamamlayıcısı olarak uygulanmaya başlamış ve bu noktadan hareketle, özel tüketim vergisinin Türk Vergi Sistemi içerisindeki yerinin incelenmesinin de gerekli olduğu görüşüyle bu çalışma yapılmıştır.

Tax revenues are a very important source in providing the funds that the state needs to perform public services. Consumption taxes, which are an indirect tax, collected on expenditures and which the final consumer is obliged to pay; It can be collected as a general consumption tax on all goods and services, or as a special consumption tax on certain goods and services. Special consumption tax is collected for economic and social purposes as well as for financial purposes. The state has economic duties and responsibilities such as making the income distribution fair in the country, as well as social responsibilities such as reducing or preventing the use of substances that threaten public health. The state taxes certain goods and services in order to fulfill these responsibilities. While the special consumption tax is applied to a limited number of goods and services in developed countries; The fact that the goods and services to which the tax is applied in developing or underdeveloped countries are spread over a wide base can be considered as an indication that the economic and social objectives of the special consumption tax are being exceeded. Starting from the pre-republican period until 2002, some taxes collected from the citizens were tried to be gathered under a single roof with the Special Consumption Tax Law No. The special consumption tax has started to be implemented as a complement to the value added tax, and from this point of view, this study has been carried out with the view that it is necessary to examine the place of the special consumption tax in the Turkish Tax System.