Charles Dickens'ın Oliver Twist adlı eserinin Türkçeye yapılmış kısaltılmış çevirilerinde gözlemlenen çevirmen kararları

Abstract

Bu çalışma bir dünya edebiyatı yazarı olan Charles Dickens'ın Oliver Twist adlı eserinin Türkçeye yapılmış kısaltılmış çevirilerini odak noktasına almıştır. Dickens'ın endüstrileştirilmiş 19. yüzyıl Londrası'nda yaşanmış olan sosyal, ahlaki ve ekonomik bunalımları anlattığı bu eser Türkçeye pek çok kez çevrilmiştir. Bu çalışmada, günümüzde okurların kitabevi raflarında bulabileceği beş kısaltılmış çeviri incelenmek üzere seçilmiştir. Söz konusu çevirilerin ayrıntılı bir şekilde incelenmesinin ardından kısaltma biçimleri ve kültüre özgü öğelerin aktarımına örnek teşkil edebilecek 'Relates What Oliver's New Visitors Thought of Him' başlıklı bölüm inceleme bütüncesi olarak belirlenmiştir. Bütünce üzerinde yapılan incelemeler sonucunda çevirmenlerin çeviri sürecinde erek metinleri kısaltmak için 'atlamalar, eklemeler, yer değiştirmeler ve bölümlendirmede değişiklikler' yaptıkları gözlemlenmiştir. Kültüre özgü öğelerin aktarımı sırasında erek metinleri akıcı ve anlaşılır hale getirmek için 'yerlileştirici' bir yaklaşım sergileyen çevirmenler, zaman zaman da kaynak metnin başkalığını korumak amacıyla 'yabancılaştırıcı' bir tutum sergilemeyi yeğlemişlerdir. Çeviri sürecinde söz konusu çevirmenlerin yaşadıkları bu ikilem onları kimi zaman 'kabul edilebilirlik' kutbuna kimi zaman da 'yeterlilik' kutbuna yaklaştırmıştır. Anahtar Kelimeler: çeviri normları, yeniden yazma, yerlileştirme ve yabancılaştırma, metin-içi kaynaklar, çevirmenin 'kara kutusu', skopos kuramı.

This study focuses on abbreviated Turkish translations of the work entitled Oliver Twist by Charles Dickens who is a world literature author. This work, in which Dickens told about social, moral and economic depressions that were experienced in industrialized 19th century London, has been translated into Turkish more than once. In this study, five abbreviated translations that readers can find in bookstores nowadays were chosen to analyze. After detailed analysis of translations in question, the chapter entitled 'Relates What Oliver's New Visitors Thought of Him', serving as a model for abbreviation styles and transfer of culture specific items, was determined as study corpus. After the analysis on the corpus, it is observed that the translators made 'omissions, additions, changes of location and manipulations of segmentation' in order to abbreviate target texts during translation process. Translators, who adopt 'domesticating' approach to make the target text fluent and comprehensible during the transfer of culture specific items, occasionally preferred adopting 'foreignizing' approach for the purpose of preserving the source text's otherness. During translation process, this dilemma that the translators in question experienced sometimes placed them closer to the 'acceptability' pole and sometimes to the 'adequacy' pole. Key Words: translational norms, rewriting, domestication and foreignizing, textual sources, translator's 'black box', skopos theory