Tip2 diyabete bağlı ayak yarası gelişen hastalarda diyabet öz yönetimi, ayak öz bakım davranışı ve yaşam kalitesinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırma, Tip 2 diyabete bağlı ayak yarası gelişen hastaların; sosyodemografik özellikleri, hastalıkları ve metabolik kontrol değişkenleri ile ilgili bilgileri, hastaların sağlıklarına verdikleri değer, hastalık öz yönetimi, ayak öz-bakım davranışı ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla planlanmış olup kesitsel araştırma tipindedir. Araştırmanın verileri, Ekim 2021-Mart 2022 tarihleri arasında İstanbul'da bulunan Anadolu Hiperbarik ve İzmit'te bulunan Gebze Hiperbarik Oksijen Tedavi Merkezleri'nde toplanmıştır. Örneklem büyüklüğü G*Power Version 3.1.9.2 programı ile hesaplanmıştır, parametrelerin ortalamalarında büyük düzeyde etki büyüklüğünün (effect size: 0,50) fark kabul edilmesi öngörülerek alfa anlamlılık seviyesi 0,05, Power %80 (α: %95, Power: %80) olmak üzere toplam 190 hasta olarak hesaplanmıştır. Dahil olma kriterlerine uyan ve araştırmaya katılmayı kabul eden toplam 196 hastaya ulaşılmıştır. Araştırmaya etik kuruldan onay, ölçeklerin sahiplerinden, merkezlerden ve hastalardan yazılı ve sözlü izin alındıktan sonra başlanmıştır. Veriler, araştırmacı tarafından anket yöntemi ile yüz yüze görüşülerek toplanmıştır. Veriler, 54 soruluk Hasta Bilgi Formu, Tip 2 Diyabet Öz Yönetim Ölçeği, Diyabet Ayak Öz-Bakım Davranışı Ölçeği ile Ferrans ve Powers Yaşam Kalitesi Endeksi-Diabet Version III kullanılarak toplanmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin istatistiksel analizi için IBM SPSS 23.0 for Windows programı kullanılmıştır. Bu araştırmada elde edilen sonuçlar; DÖYÖ puanı ile DAÖBDÖ toplam puanı DAÖBDÖ 1 ve DAÖBDÖ 2 alt boyut puanları; YKÖ toplam puanı ve SFD alt boyutu puan ortalamaları arasında pozitif yönlü orta düzeyde ilişki olduğu belirlenmiştir. Ayrıca DÖYÖ toplam puanı ile YKÖ alt boyutu SED puanı arasında negatif yönlü zayıf düzeyde ilişki olduğu tespit edilmiştir. DAÖBDÖ puanı ile DÖYÖ alt boyutları SYBD, KŞY ve SHK puanları arasında pozitif yönlü orta düzeyde, YKÖ toplam puanı, SFD alt boyutu puanı arasında pozitif yönlü zayıf düzeyde ilişki olduğu saptanmıştır. Ayrıca DAÖBDÖ toplam puanı ile YKÖ alt boyutu PSD puanı arasında negatif yönlü zayıf düzeyde ilişki olduğu belirlenmiştir. YKÖ puanı ile DÖYÖ alt boyutları SYBD, KŞY ve SHK; DAÖBDÖ alt boyutları DAÖBDÖ 1 ve DAÖBDÖ 2 puanları arasında pozitif yönlü zayıf düzeyde ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bu araştırmada elde edilen bulgular sonucunda tüm tip 2 diyabetli ve yüksek riskli bireylerin sosyo-ekonomik, kültürel, psikolojik, entelektüel, inançsal düzeyleri ve sağlık okuryazarlığı dikkate alınarak aile desteğini de kapsayan kaliteli yapılandırılmış eğitim programlarının 1. Basamak Koruyucu Sağlık Hizmetlerini de içine alarak alanında yetkin sağlık profesyonellerince gruplar halinde verilmesi önerilmektedir. Ayrıca diyabetik ayak hastalarında uygun ayakkabı kullanımının tedavinin parçası olduğu kabul edilerek hasta bireyler ve sağlık hizmeti sunanlar geliştirilecek sağlık politikalarıyla desteklenmelidir. Anahtar kelimeler: Tip 2 Diyabet, Diyabetik ayak, Diyabet öz yönetimi, Ayak öz-bakım davranışı, Yaşam kalitesi.This study was conducted on patients who developed foot ulcers associated with Type 2 Diabetes; it is a cross-sectional study designed to examine the relationship between socio-demographic characteristics, knowledge about their disease and metabolic control variables, the value that patients place on their health, disease self-management, foot self-care behavior and quality of life. The data of the study were collected at Anadolu Hyperbaric Oxygen Therapy Center in Istanbul and Gebze Hyperbaric Oxygen Therapy Center in Izmit between October 2021 and March 2022. The sample size was calculated via the G*Power version 3.1.9.2, by considering a large effect size (effect size: 0.50 difference) in the averages of the parameters, 190 people who have 80% power at 0.05 significance level, at 95% confidence interval (α: 95%, Power: 80%) were determined. The number of patients who met the inclusion criteria and agreed to participate in the study consists of 196 patients. The study was conducted after approval from the ethics committee, and written and verbal permission from the institutions, owners of the scales, and patients. Data were collected by the researcher by using the survey method and face-to-face interviews. Data were collected by using the Patient Information Form with 54 questions, Type 2 Diabetes Self-Management Scale, Diabetes Foot Self-Care Behaviour Scale, Ferrans and Powers Quality of Life Index-Diabetes Version III. IBM SPSS 23.0 for Windows software is used for statistical analysis of the data collected from the research. The obtained results of this research were determined to have a moderate positive correlation between the Type 2 Diabetes Self-Management Scale score and both sub-dimensions and total scores of the Diabetes Foot Self-Care Behaviour Scale; it was determined that there was a moderate positive correlation between the total score of Quality of Life Index and the mean score of the Health and Functional Status sub-dimension. Furthermore, it was determined to have a weak negative correlation between the total score of the Type 2 Diabetes Self-Management Scale and the Health and Economical Status score of the QoL sub-dimension. It was determined that there was a moderate positive correlation between the Diabetes Foot Self-Care Behaviour Scale score and Type 2 Diabetes Self-Management Scale sub-dimensions Healthy Lifestyle Behaviour, Blood Sugar Management and Healthcare Services Usage scores, and a weak positive correlation between the total score of QoL and the Health and Functional Status sub-dimension score. In addition, it was determined to have a weak negative correlation between the Diabetes Foot Self-Care Behaviour Scale total score and the Psychological and Spiritual State score of the QoL sub-dimension. It was found that there was a weak positive correlation between The QoL Score and Type 2 Diabetes Self-Management Scale sub-dimensions Healthy Lifestyle Behaviour, Blood Sugar Management, Healthcare Services Usage scores, and between Diabetes Foot Self-Care Behaviour Scale sub-dimensions. As a result of the findings obtained in this study, it is recommended to be given in groups quality and well-structured education programs by health professionals competent in their field, taking into account the socio-economic, cultural, psychological, intellectual, religious levels and health literacy of all Type 2 Diabetes and high-risk individuals, including family support, and 1st Level Preventive Health Services. In addition, it should be accepted that the use of appropriate shoes in diabetic foot patients is a part of the treatment, and sick individuals and healthcare providers should be supported with health policies to be developed. Keywords: Type 2 diabetes, Diabetic foot, Diabetes self-management, Diabetic foot self-care behavior, Quality of life.