Toplumsal cinsiyet bağlamında Süryani kadim Ortodoks kilisesinde şemmaselik ve müzik ilişkisi

Abstract

Çalışmanın birinci bölümünde; Süryani halkının din ve sosyal anlamda çatısı olan Hristiyanlığın tarihsel bilgisine; konsiller ve devamında vuku bulan ayrılmalara değinilmiştir. Bu kadim halkın; kökenini, dilini ve ibadet biçimleri anlatılarak devam edilen bu bölümde, cemaatin ibadetini topluca yaşama ve aynı zamanda sosyalleşme yeri olan kilise ve hiyerarşik yapısı incelenmiştir. Yakından deneyimleme şansı ile inancın gereğinde var olan ritüel ve yaşam pratikleri anlatılarak, esas konu olan ilahilerin makamlarına ve çeşitlerine, kimi zaman kulaktan kimi zaman nota ile edinilen kaynaklara birinci bölümün içinde yer verilmiştir. İkinci bölümde; toplumsal cinsiyet açısından genel bir bakış ile cinsiyete, cinsiyetli bireylerin inancı yaşama şekillerine ve kabullerine değinilerek, inanç başlığında üç büyük din genel hatlarıyla anlatılmıştır. Üçüncü bölümde; geçmişten gelen geleneksel yapı içerisinde kilisede gönüllülük anlayışı ile ilahi söyleyen Şemmaselerin; eğitimine, öğrenimlerine ve söyledikleri ilahilere yer verilmiştir. Bu tezde hedeflenen; farklı dini grupları ve etnik kökenleri bünyesinde barındıran İstanbul'daki kadim Ortodoks Süryani kilisesinde görev alan kadınların ayinlerde söyledikleri ilahileri ve sosyal yaşam üzerinden toplumsal cinsiyet kavramını müzik ile ilişkilendirerek anlatabilmektir. Literatür taramasının yanı sıra günümüz koşullarında esas yaşanılanı da aktarabilmek için yapılan bu çalışmada; gözlem ve görüşme yöntemleri kullanılmıştır. Süryani halkının yer aldığı belirli kiliselerde izin alma koşulu ile ayinlere katılınmış, aynı üslupta belirli konularda görüşmeyi kabul eden kişilerden gerekli müsadeler alınarak kişisel görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Her iki cins için farklı kurgulanmış dengelerle süregelen ataerkil toplum kurallarına göre kilise hiyerarşisinde kısıtlı bir çerçevede dahi olsa var olan kadınların ayinlerde söyledikleri ilahiler, uslûp farklılıkları ile notaya alınmıştır. Toplumsal cinsiyet kuramı ve özcü yaklaşım kavramı ile vii Süryani kiliselerinde kadının hem sosyal hem de sanatsal konumu, çalışmanın amacını belirlemiştir. Yukarıda bahsedilen çıkarımlar sonucunda bu tez; icrası açısından bölgesel ve kültürel dokuları temsil eden dua ve ayin örnekleri sunarak Süryani Ortodoks dini ritüellerini, toplumsal cinsiyet ve kolektif ifade açısından işlev gören yapılar halinde kültürün integral bir parçası olarak tanımlamakta, bunun yanısıra müzikal ifadenin yapıtaşları olan makamların anlamlandırılmasında farklı bir yaklaşıma işaret etmektedir. Mevcut çalışma, icra ve araştırmaların çoğaltılması ile elde edilebilecek yeni verilere zemin hazırlayarak ardından gelebilecek çalışmalara temel bir literatür ve altyapı sunmaktadır.

The first part of the study examines the historical background of Christianity, the religion and social superstructure of Syriac civilization, including the councils and subsequent separations that occurred. The section continues by uncovering the origins, language, and worship forms of this ancient civilization while examining the church; the place where the community gathers for worship and socialization, alongside its hierarchical structure. By finding the opportunity of first-hand experience, it is rendered possible to describe the rituals and everyday life practices inherent to faith while focusing on the maqam (musical mode) and varieties of hymns, with source materials acquired both by ear and notation. The second part takes a general look from the perspective of gender theory, addressing gender role stereotypes, the ways in which gender designated individuals experience and accept faith, and providing a general outline of the three major religions in accordance to the superstructure of faith. The third part focuses on the Şemmase who sing hymns in the church as part of their volunteer work within the traditional structure that has been passed down through the ages. Their education, training, and the hymns they perform are covered in this section. This thesis aims to analyze the gender theory in relation to music through the hymns sung by women who serve in the ancient Orthodox Syriac churches of Istanbul, a city that embraces various religious groups and ethnicities. The study utilizes a combination of literature review, observation, and interview methods to convey both the theoretical background and actual social realities. With permission, the researcher attended rituals and services in cetain Syriac churches and conducted interviews with individuals who consented to discuss specific topics. The hymns sung by women –who exist within the ix restricted framework of patriarchal societal rules that are configured differently for each gender- during services and rituals, were transcribed using musical notation while reflecting individual stylistic variations. Gender theory, the essentialist approach, and the social and artistic position of women within Syriac churches have determined the purpose of this study. Based on the aforementioned conclusions, this thesis defines Syriac Orthodox religious rituals as an integral part of culture, functioning in terms of gender and collective expression, by offering prayer and ceremony examples that represent regional, cultural and individual textures in their performance while suggesting multiple approaches to interpreting the maqams, the building blocks of musical expression. By presenting original and diacritical data obtained through performances and research, this current study provides fundamental literature and foundation for subsequent endeavours.