Türkiye'de Sağlık Bakanlığı ve Türkiye Halk Sağlığı Kurumu'nun stratejik planlarındaki öncelikli halk sağlığı sorunlarının sosyo-demografik analizi

Abstract

Küresel boyutta mücadele edilen sağlık problemlerinin önemli risk faktörleri arasında sayılan obezite, fiziksel inaktivite, tütün ve tütün ürünleri kullanımı ve alkol ve madde bağımlılığı ülkemizde Sağlık Bakanlığı'nın 2013-2017 yıllarındaki Stratejik Planı ve Türkiye Halk Sağlığı Kurumu'nun 2014–2017 Stratejik Planında öncelikli ilan edilen halk sağlığı sorunlarındandır. Bu çalışmada, ele alınan öncelikli halk sağlığı sorunlarının sosyo-demografik kriterlere göre analizi yapılarak, sağlık problemlerine yönelik temel stratejiler oluşturulmasında ve yüksek riskli grupların ihtiyaçlarına cevap verebilecek planlamalar yapılmasına ışık tutacak bilgiler sunulması amaçlanmıştır. Bu çalışma, tanımlayıcı bir araştırma olup evreni Türkiye oluşturmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından iki yılda bir gerçekleştirilen Türkiye Sağlık Araştırmalarının 2008, 2010, 2012, 2014 ve 2016 yılı verileri baz alınarak analiz yapılmıştır. Çalışmada veriler değerlendirilirken kategorik değişkenler n (%), sürekli değişkenler ise paragraf içinde ortalama±standart sapma şeklinde özetlenmiştir. Obezite, fiziksel aktivite, alkol tüketimi, tütün tüketimi, kronik hastalık gibi özelliklerin birçoğu alt kırılımlarda (cinsiyet, beden kitle indeksi, eğitim durumu, yaş grupları gibi) yüzde ve oranlarla gösterilmiş, gerekli yerlerde sütun grafiği, çizgi grafiği vb. grafiksel yaklaşımlardan yararlanılmıştır. Çalışmada, obezitenin dünyadaki artışa paralel olarak ülkemizde de artmaya devam ettiği görülmektedir. Obezite oranı kadınlarda daha yüksek olmakla birlikte, fazla kilolu olma durumu ise erkeklerde daha fazladır. Fazla kilolu bireylerde 45 yaşına kadar, obez bireylerde ise 55 yaşına kadar artış yaşanmış ve sonrasında ise oranlar azalmıştır. Eğitim ve gelir düzeyi düşük olanlarda obezite oranları diğer gruplarla karşılaştırıldığında yüksektir. Astım, kalp yetmezliği, hipertansiyon, diyabet, depresyon gibi çeşitli kronik hastalıkların görülme sıklığı obezlerde ve fazla kilolularda yüksek oranlara sahiptir. Fiziksel aktivite durumunda erkeklerin, kadınlara göre daha aktif olduğu, orta ve ağır olarak tanımlanan aktivitelerin düzeyinin yaş arttıkça azaldığı, eğitim düzeyi arttıkça yürüyüş yapma oranının arttığı araştırmadan çıkan diğer sonuçlardır. Ayrıca fiziksel aktivite oranının en yüksek olduğu kişiler aynı zamanda kendimi depresyonda hissetmedim diyen kişilerdir. Yürüyüş yapma oranları ise en düşük obez bireylerde çıkmıştır. Tütün kullanımı verileri ele alındığında; erkeklerde, 25-55 yaş aralığında, lise mezunlarında ve evli bireylerde sigara içme oranının yüksek olduğu görülmektedir. Merak, özenti ve arkadaş etkisi tütüne başlama nedenleri arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Ülkemizde en çok kullanılan tütün ürünü paket sigara olup, içilen ortalama sigara âdeti 2016 yılında 15,9±9,9'dur. İlk kez tütün kullanım yaşı ortalaması 17,7±5,5 olarak tespit edilmiştir. Sigara içmiş ve içenlerden sigarayı bırakmayı deneyenlerin oranı % 33,1'dir. Alkol kullanımı genel olarak ülkemizde erkeklerde, evli ve dul bireylerde, 45-54 yaş arasında yüksek orandadır. Düzenli alkol kullanım oranı obez bireylerde fazladır. Alkole başlama nedenleri arasında ilk sıralarda, merak, özenti, eğlence, arkadaş etkisi kişisel sorunlar yer almaktadır.

Obesity, physical inactivity, use of tobacco and tobacco products and alcohol and substance abuse, which are among the important risk factors of the global health problems, are declared as primary public health problems in the Ministry of Health's 2013-2017 Strategic Plan and Turkish Public Health Agency's 2014-2017 Strategic Plan. In this study, it was aimed to provide information that will shed a light on the basic strategies for health problems and plan to meet the needs of high-risk groups, by analyzing the priority public health problems according to socio-demographic criteria. This study is a descriptive research and the research population are Turkey. Analyzes were made based on the data of 2008, 2010, 2012, 2014 and 2016 of the Turkish Health Surveys conducted every two years by the Turkish Statistical Institute. When the data are evaluated in the study, categorical variables n (%), continuous variables are summarized as mean ± standard deviation in the paragraph. Many of the features such as obesity, physical activity, alcohol consumption, tobacco consumption and chronic illness are shown with percentages and ratios in the sub-breakdowns (gender, body mass index, education status, age groups etc) and column graphs, graphical approaches were utilized. In the study, obesity continues to increase in our country, similar to its increase in the world. The obesity rate is higher in women, while overweight is more common in men. Up to 45 years of age in overweight individuals and up to 55 years of age in obese individuals, there was an increase but after a while rates have decreased. Obesity rates are higher in those with lower education and lower income levels when compared to other groups. The incidence of various chronic diseases for isntance asthma, heart failure, hypertension, diabetes, depression is higher in people with obesity and overweight. In the case of physical activity, men are more active than women and the level of activities defined as moderate and severe decreases as age increases and with the increase of education level, the number of people who goes on a walk gets higher. People with the highest rates of physical activity are those who also do not feel depressed at the same time. Walking rates are the lowest in obese individuals. When considering the use of tobacco; in males, in the age range of 25-54 years, in high school graduates and in married individuals, the rate of smoking is high. Curiosity, euphoria and friend influence are among the first reasons to start tobacco. The most used tobacco products in our country are packaged cigarettes, and the average number of cigarettes consumed is 15,9 ±9,9 in 2016. The average age of tobacco use for the first time was 17,7 ±5,5. The rate of those who tried to quit smoking among current smokers and the ones who use to be smokers was 33,1%. Alcohol use is generally high in males in our country, married and widowed individuals in the 45-54 age group. Regular alcohol use rates are higher in obese individuals. Among the reasons for starting alcohol are wonder, attention, fun, friend influence and personal problems in the first place.