Haydar Rifat Yorulmaz'ın çevirileri (1908-1940): Bir sol düşünce 'repertuvarı'nın kuruluşu

Abstract

Bu çalışma Haydar Rifat Yorulmaz'ın İkinci Meşrutiyet ve erken Cumhuriyet dönemlerine yayılan (1908-1940) çeviri eser üretimini ve bununla ilişkili faaliyetlerini Itamar Even-Zohar'ın 'kültür repertuvarı' (Even-Zohar 2010: 70) kavramı çerçevesinde incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada ayrıca, Haydar Rifat Yorulmaz'ın bir 'kültür girişimcisi' (Even-Zohar 2010:195) olarak bir sol düşünce repertuvarını nasıl kurduğu ele alınmaktadır. Çeviribilimin dizgeci yöntem ve kuramlarından yararlanarak gerçekleştirilen bu çalışma, bir taraftan Haydar Rıfat Yorulmaz'ın çeviri etkinliğine odaklanırken, öte taraftan Türkiye odaklı çeviri tarihinin İkinci Meşrutiyet ve erken Cumhuriyet dönemlerine ışık tutmaktadır. Tezimiz, çeviribilimsel paradigmalar ışığında, Haydar Rifat Yorulmaz'ın çeviri faaliyeti üzerine yapılan ilk akademik araştırmadır. Araştırmamızda öncelikle çeşitli istatistiklerle birlikte Yorulmaz'ın çeviri etkinliğine ait genel bir bakış sunulmakta ve sonrasında Yorulmaz'ın sol düşünce repertuvar(lar)ının geniş bir analizi ortaya konmaktadır. Böylelikle, Yorulmaz'ın sol düşünce repertuvarını kurmak için topluma çeviri/ler aracılığıyla 'seçenekler' sunduğuna dikkat çekilmektedir. Bununla birlikte bu çalışma, İmparatorluk'tan Cumhuriyet'e Yorulmaz'ın çeviri etkinliğinde, Türkçe'de Sosyalizm ve Anarşizm'e ait bilinçli bir repertuvarın kurulduğunu göstermektedir. Çalışmamız Yorulmaz'ın sosyalist ve anarşist repertuvarlarını çeşitli metin türleri ve özel diziler aracılığıyla oluşturduğunu ortaya koymaktadır. Tezimiz Yorulmaz'ın hukuk faaliyetlerini de repertuvar kurma bağlamında incelemektedir. Ayrıca Yorulmaz'ın sol düşünce repertuvar(lar)ının kapsamlı bir değerlendirmesini yapabilmek amacıyla, çevirilerinin nasıl alımlandığı ve bunlara getirilen eleştiriler de çözümlenmektedir.

Extending from the Second Constitutional to early Republican period (1908-1940), this study aims to explore translations and related activities by Haydar Rifat Yorulmaz within the framework of Itamar Even-Zohar's concept of 'culture repertoire' (Even-Zohar 2010: 70). It examines how Haydar Rifat Yorulmaz makes a leftist thought repertoire as a 'cultural entrepreneur' (Even-Zohar 2010:195). Adopting the systemic and descriptive perspectives in Translation Studies, this study not only focuses on Haydar Rifat Yorulmaz's translations, but also it sheds light on translation activies during the Second Constitutional and early Republican periods. The present thesis is the first academic research examining Haydar Rifat Yorulmaz's translation corpus in the light of Translation Studies paradigms. In the thesis, firstly, a general view of Yorulmaz's translation activity is presented based on a statistical study, followed by a comprehensive analysis on Yorulmaz's repertoir(s) of leftist thought. In this way, the attention is drawn to the fact that Haydar Rifat Yorulmaz introduces new 'options' to the society for making a leftist thought repertoire through translation/s. Hence, this study shows that Yorulmaz establishes an intentional repertoir of socialism and anarchism in Turkish through his translations in period of transition from Empire to Republic. The thesis also indicates that Yorulmaz makes his socialist and anarchist repertoirs in Turkish through certain text types and special series. The present study also looks at Yorulmaz's legal activities in their relation to his repertoire making as well as the reception of his translations and the criticisms made on them for having a better understanding of his repertoire making.