Tüketici gıda okuryazarlığı ile fonksiyonel gıda tercih seviyelerinin tespiti ve sağlık durumlarıyla ilişkisinin araştırılması

Abstract

Her ne kadar sağlıklı beslenme kavramı değişen ve gelişen bir kavramsa da sağlıklı beslenme davranış modelinin oluşturulması ve sürdürülmesi gereklidir. Bunun oluşturulması için toplumda gıda okuryazarlığı ve fonksiyonel gıda bilinirliği ve uygulamalarının hayata geçirilmesi esastır. Bu sayede dünyada önde gelen ölüm sebeplerinden olan kalp damar hastalıkları, kanser, diyabet ve solunum yolu hastalıklarından korunmak ve tedavisine yardım etmek mümkündür. Bu durumda toplunda bireylerin hayat kalitesi de artacaktır. Çalışmamızda bireylerin gıda okuryazarlığı seviyesi, fonksiyonel gıda bilgi ve tutumları ve hastalıklarının ilişkisini değerlendirmeyi amaçladık. Bu doğrultuda anket formu oluşturuldu. Anket formunu 117 erkek (%73), 317 kadın (%27) toplam 434 katılımcı tamamladı. Gıda okuryazarlığı skorları değerlendirildiğinde gıda okuryazarlığı seviyesine ilişkin ortalama 30.45∓6.78 olarak tespit edilmiştir. Kadınların gıda okuryazarlık seviyesi (ort=35.79), erkeklere göre (ort=30.00) daha yüksek ve ilkokul mezunlarının (ort=28.30), diğer eğitim gruplarına göre gıda okuryazarlığı seviyesi daha düşük tespit edilmiştir. Araştırmaya katılan 434 kişinin; 165'i (%38.0) fonksiyonel gıda kavramının ne olduğunu bildiğini, 269'u (%62.0) bilmediğini belirtmiştir. Katılımcıların 396'sı (%91.2), bitter çikolata 417'si muz, 396'sı sarımsak ürününü fonksiyonel gıda olarak kullanmıştır. Bitter çikolata kullananların gıda okuryazarlığı kullanmayanlara göre daha yüksektir. Ankete katılanların en fazla bildiği örnek fonksiyonel gıdalar diyet lifi içeriği arttırılmış gıdalar, probiyotik ve prebiyotik içeren gıdalar ve yaşlanmaya karşı gıdalardır. Bu gıdaları bilenlerin (ort=36.22) bilmeyenlere (ort=33.11) göre gıda okuryazarlığı seviyesi yüksektir. Katılımcıların sahip olduğu hastalıkların frekansı en yüksek olarak belirlenen 3 hastalık; göz hastalığına sahip 145 kişi (%33.4), B vitamini eksikliği hastalığına sahip 182 kişi (%41.9) ve D vitamini eksikliği hastalığına sahip 184 kişi (%42.4)'dir. Kadınların ve eğitimli olanların gıda okuryazarlığı seviyesi yüksekken, fonksiyonel gıda tanımının kavram olarak aslında genel olarak bilinmemesine rağmen katılımcıların fonksiyonel gıdalar kullanmakta ve bilmekte olduğu tespit edilmiştir.

Although the concept of healthy nutrition is a changing and developing concept, it is necessary to establish and maintain th healthy eating behavior model. In order to create this, it is essential to implement food literacy and functional food awareness and practices in the society. In this way, it is possible to help prevent and treat cardiovascular diseases, cancer, diabetes and respiratory diseases, which are the leading causes of death in the world. By this way quality of life of individuals in the society will also increase. In our study, we aimed to evaluate the relationship between individuals' food literacy level, functional food knowledge and attitudes, and their diseases. Accordingly, a questionnaire form was created. A total of 434 participants, 117 men (73%) and 317 women (27%) completed the questionnaire. When the food literacy scores were evaluated, it was determined that the average of the level of food literacy was 30.45∓6.78. The food literacy level of women (average=35.79) was higher than that of men (average=30.00), and the food literacy level of primary school graduates (average=28.30) were lower than other education groups. Of the 434 people who participated in the research; 165 (38.0%) stated that they knew what the concept of functional food was, and 269 (62.0%) did not. Of the participants, 396 (91.2%) used dark chocolate, 417 used banana and 396 used garlic as functional food. Those who use dark chocolate have higher food literacy level than those who do not. Examples of functional foods that respondents know best are foods with increased dietary fiber content, foods containing probiotics and prebiotics, and foods against aging. Those who know these foods have a higher level (average=36.22) of food literacy than those who do not (average=33.11). The 3 diseases with the highest frequency of diseases of the participants; 145 people (33.4%) have eye disease, 182 people (41.9%) have vitamin B deficiency and 184 people (42.4%) have vitamin D deficiency. While the food literacy level of women and educated people are high, it has been determined that although the definition of functional food is not generally known as a concept, the participants use and know functional foods.