Öğretmenlerde rol belirsizliği ve rol çatışmasının tükenmişliğe etkisi

Abstract

Bu araĢtırma; Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı okullarda görev yapan öğretmenlerin ve yöneticilerin yaĢadıkları rol belirsizliği ve rol çatıĢması ile tükenmiĢlik düzeyleri üzerindeki etkileri belirlemek ve demografik özellikler açısından da öğretmenlerin yaĢadıkları rol belirsizliği ve rol çatıĢması ile tükenmiĢlik düzeylerini incelemek amacıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. Amaç doğrultusunda kiĢisel bilgi formu, Maslach TükenmiĢlik ölçeği ve J.R. Rizzo, R.J. House ve S.I. Lirtzman tarafından geliĢtirilen Rol ÇatıĢması ve Rol Belirsizliği ölçeğinden oluĢan anket formu; Kocaeli ili Kartepe ilçesinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Anaokulu, ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan 428 öğretmene uygulanmıĢtır. Anketlerden elde edilen veriler bilgisayar ortamında SPSS 20.0 istatistik programında analiz edilmiĢtir. Verilerin değerlendirilmesinde yüzde ve frekans, ortalama ve standart sapma analizlerinin yanı sıra, öğretmenlerin rol belirsizliği ve rol çatıĢması ile tükenmiĢlik düzeyleri arasındaki iliĢkiler korelasyon analizi ile rol belirsizliği ve rol çatıĢmasının tükenmiĢlik üzerindeki etkileri regresyon analizi ile incelenmiĢtir. Rol belirsizliği, rol çatıĢması ve tükenmiĢlik düzeylerinin öğretmenlerin demografik özellikleri açısından fark gösterip göstermediğinin incelenmesinde ise t testi ve ANOVA testlerinden yararlanılmıĢtır. AraĢtırma sonucunda; öğretmenlerin düĢük düzeyde tükenmiĢlik ve orta düzeyde rol çatıĢması ve rol belirsizliği yaĢadıkları belirlenmiĢtir. Öğretmenlerin tükenmiĢlik düzeyleri üzerinde rol çatıĢması ve rol belirsizliğinin anlamlı etkileri olduğu belirtilmiĢtir. Ayrıca öğretmenlerin demografik özelliklerinden günlük çalıĢma sürelerine, verilen eğitimi görevlerini yerine getirmede yeterli bulma durumlarına ve mesleklerini isteyerek seçme durumlarına bağlı olarak rol belirsizliği ve rol çatıĢması düzeylerinde farklılaĢmaların olduğu belirlenmiĢtir. TükenmiĢlik düzeyleri açısından ise görevlerine, verilen eğitimi görevlerini yerine getirmede yeterli bulma durumlarına, mesleklerini isteyerek seçme ve aylık gelir durumlarına göre tükenmiĢlik düzeylerinde anlamlı farklılıkların olduğu belirlenmiĢtir. Anahtar Kelimeler: Rol Belirsizliği, Rol ÇatıĢması, TükenmişlikThis work is realized to define the effects of the role ambiguity and role conflict and the burnout levels of the teachers working at the schools of National Education Ministry and to examine the role ambiguity and role conflict and the burnout levels of teachers in terms of demographic qualities. For the purpose, personal information form, and the Maslach Burnout Scale composed of the role conflict and the role ambiguity scale developed by the J.R Rizzo, R.J. House and S.I Lirtzman have been applied to 428 teachers working at kindergartens, primary schools, secondary schools and the high schools of National Education Ministry. Data gained by the questionnaires have been analyzed at the SPSS 20.0 statistics programme at the computer environment. While analyzing the data, besides percentage and frequency, average and standard deviation statistics, correlation analyses has been used to analyses the relation ships amount the role ambiguity of teachers and the levels of the role conflict and the burnout, regression analysis has been used to examine the role ambiguity and the effects of the role conflict on burnout. t-test and ANOVA tests have been used to examine the level of the role ambiguity and role conflict and burnouts in terms of the demographic qualities of the teachers. As a result of the research, it is found that teachers have burnouts at the low level and the role conflict and the role ambiguity at the medium level. It is stated that the role conflict and the role ambiguity have significant effects on the burnout levels of the teachers. Furthermore, it is defined that there is a differentiation on the levels of the role ambiguity and the role conflict depending on teachers demographic qualities, working time, the convenience of the education they get and whether they chose the profession intentionally, and there is a significant differentiation on the burnout levels according to their monthly income level, Key Words: Role Ambiguity, Role Conflict, Burnout