Algılanan ebeveynlik stilleri ile sosyal kaygı bozukluğu arasındaki ilişki: Erken dönem uyumsuz şemaların aracı rolü

Abstract

Araştırmanın amacı, Sosyal Kaygı Bozukluğu (SKB) belirti düzeyleri farklılaşan gruplar arasında erken dönem gelişen uyumsuz şemalar ile algılanan ebeveynlik stilleri bakımından farklılıkları ve erken dönem uyumsuz şemaların, algılanan ebeveynlik stilleri ve SKB belirtileri ilişkisindeki aracı rolünü cinsiyet bağlamında irdelemektir. Örneklemi, 2015-2016 öğretim yılında, 4'ü vakıf, 2'si devlet üniversitelerinde lisans ve lisansüstü eğitimine devam eden, 253 (%60,4)'ü kadın, 166 (%39,6)'sı erkek, toplam 419 üniversite öğrencisi oluşturmaktadır. Denek yaş aralığı 17-31, yaş ortalaması ise 21.58 (SS= 2.54)'dir. Araştırmada Young Ebeveynlik Ölçeği (YEBÖ), Liebowitz Sosyal Kaygı Ölçeği (LSKÖ) ve Young Şema Ölçeği-Kısa Form (YŞÖ-KF3) kullanılmıştır. Sonuçlar, SKB belirtileri yüksek olan kişilerin aşırı tetikte olma ve bastırılmışlık şema alt boyutu hariç tüm şema alt boyutlarından yüksek puan aldıklarını göstermektedir. Öte yandan, SKB belirti düzeyleri yüksek olan grubun, SKB belirti düzeyleri düşük olan gruba kıyasla, annelerini kuralcı/kalıplayıcı, küçümseyici/kusur bulucu, evhamlı, kötümser, cezalandırıcı ve değişime kapalı; babalarını ise, kuralcı/kalıplayıcı, küçümseyici/kusur bulucu, evhamlı ve cezalandırıcı ebeveynlik boyutları bakımından daha olumsuz değerlendirdikleri görülmektedir. Bulgular aracı değişken bağlamında, cinsiyet açısından değerlendirildiğinde, kadınlarda, zedelenmiş otonomi, kopukluk ve diğeri yönelimlilik şema alanlarının, her iki ebeveyne ilişkin işlevsel olmayan ebeveynlik algısı ve SKB`de görülen anksiyete belirtileri ile kaçınma davranışları arasında tam aracı rolünün olduğunu göstermektedir. Ancak, kadınlarda aşırı tetikte olma ve bastırılmışlık şema alanının anneye ilişkin işlevsel olmayan ebeveynlik algısı ve SKB`de görülen anksiyete belirtileri arasındaki aracı rolünün tam, SKB`de görülen kaçınma davranışları arasındaki aracı rolünün ise kısmi olduğu görülmektedir. Buna ek olarak, yine kadınlarda babaya ilişkin işlevsel olmayan ebeveynlik algısı ve SKB`de görülen anksiyete belirtileri ile kaçınma davranışları arasında ise aşırı tetikte olma ve bastırılmışlık şema alanının aracı rolünün kısmi olduğu görülmektedir. Erkeklerde ise sonuçlar, sadece zedelenmiş otonomi ve kopukluk şema alanlarının hem anne hem de babaya ilişkin işlevsel olmayan ebeveynlik algısı ve SKB'nin anksiyete belirtileri ile kaçınma davranışları arasında tam aracı rolünün olduğunu göstermektedir. Bulgular ilgili literatür çerçevesinde tartışılmıştır.The aim of this study is to demonstrate the mediator role of EMSs between perceived parenting styles and social anxiety symptoms also to explore the roles of gender differences and different parenting styles received from both parents in determining the severity of social anxiety symptoms. The sample included 419 university students still undergoing their undergraduate and master's education from 2015 to 2016. The number of female students were 253 (%60,4) and the number of male students were 166 (%39,6). The age of participants range between 17-31 and the mean of age was 21.58 (SD=2.54). In this study, Young Parenting Inventory, Liebowitz Social Anxiety Scale and Young Schema Questionnaire- Short Form 3 were used. The statistical analyses revealed that the participants who had high levels of social anxiety symptoms got higher scores from all the schema domains except overvigilance and inhibition schema domain. Results also revealed that the participants who had high levels of social anxiety symptoms perceived their mothers as normative, belittling/criticizing, overprotective/anxious, pessimistic/worried, punitive and restricted/emotionally inhibited; and their fathers as normative, belittling/criticizing, xiii overprotective/anxious and punitive. According to this study, in regard to women there was a mediator role of impaired autonomy, disconnection and rejection and otherdirectedness schema domains in the relationship between perceived parenting styles of both parents and social anxiety symptoms. On the other hand, for women, it was found that overvigilance and inhibition schema domains fully mediated the relationship between perceived parenting styles of mother and anxiety symptoms whereas only partially mediate the relationship between perceived parenting styles of mother and avoidance behaviours. Finally, in regard to women, it was found that overvigilance and inhibition schema domain only partially mediate the relationship between perceived parenting styles of father and social anxiety symptoms. With reference to men results revealed that, only 'impaired autonomy' and 'disconnection and rejection' schema domains have a mediator role between the relationship of perceived parenting styles of both parents and social anxiety symptoms. The results will be discussed according to relevant literature findings.