Gıda İsrafı Önleme Motivasyonu Ölçeği'nin Türkçe Versiyonu: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması

Abstract

Metodolojik olan bu çalışma, gıda israfını önleme motivasyonu ölçeğinin Türkçeye uyarlanması, geçerlilik ve güvenilirliğini ölçmek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın öncelikli hedefi, gıda israfı konusunda bilinç düzeyini değerlendirmek ve gıda israfını azaltmaya yönelik stratejiler geliştirmek için geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı oluşturmaktır. Bu kapsamda, 300 kişilik bir örneklemle, İstanbul'da yaşayan ev hanımları ve iş kadınları arasında anket uygulanmış ve elde edilen veriler istatistiksel analizlerle değerlendirilmiştir. Ölçek, toplamda 4 alt başlık (Çevresel motivasyon, Moral motivasyonu, Finansal motivasyon, Sosyal motivasyon) ve 21 maddeden oluşmaktadır. Türkçe geçerlik güvenilirlik çalışmasında, alt ölçek boyutlarında karşılaştırıldığında; ölçek toplam skoru ile çevre alt ölçeği arasında 0,79 katsayılık anlamlı düzeyde pozitif yönde güçlü korelasyon bulunmuştur (r:0,79; p:<0,001). Ölçeğin genel Cronbach's alfa değeri 0,971 olup; alt ölçeklere bakıldığında Çevre için 0,982, Moral için 0,958, Finans için 0,981, Sosyal için Cronbach's alfa değeri 0,976 olarak hesaplanmıştır. Ayrıca her maddenin düzeltilmiş madde toplam puan korelasyon katsayısı 0,5'in üzerinde olup, genel kabul gören 0,4'ün üzerinde bulunmuştur. Farklı gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar saptanmamış olması ölçeğin gruplar arasında güvenilir bir şekilde karşılaştırılabileceğini göstermektedir. Sonuçlar, kullanılan ölçeğin tüm gruplarda yüksek güvenilirliğe sahip olduğunu, uyum indekslerinin ve faktör tahmin güç değerlerinin bu güvenilirliği desteklediğini göstermektedir. Çalışmanın sonuçları gıda israfıyla ilgili olarak ev hanımları ve iş kadınları arasında benzer davranış kalıpları olduğunu ortaya koymaktadır. Ev kadınları ve iş kadınları arasında alışveriş yaparken bir gıda ürününün son kullanma tarihinin etiket için belirleyici faktörler arasında yer alması konusunda anlamlı farklılık saptanmıştır (p:0,036). İş kadınlarının gıda alışverişi sırasında daha az disiplinli olduğu ve son kullanma tarihine daha az dikkat ettiği tespit edilmiştir. Bu bulgular, gıda israfının azaltılması için eğitim ve bilinçlendirme programlarının önemini vurgulamaktadır. Sonuçlar, bu ölçeğin gıda israfı konusundaki bilgi düzeyleri, sağlık etkileri farkındalığı ve davranışını değerlendirmek için geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu göstermektedir. Bu ölçeğin kullanımı, sadece gıda israfının azaltılmasına değil, aynı zamanda kaynakların daha verimli kullanılmasına ve sürdürülebilir bir gıda sistemine doğru adımlar atılmasına yardımcı olabilir. Anahtar Kelimeler: Çevresel motivasyon, Moral motivasyonu, Finansal motivasyon, Sosyal motivasyon, Gıda israfıThis methodological study was conducted in order to adapt the motivation to prevent food waste scale into Turkish and to measure its validity and reliability. The primary objective of the research is to create a valid and reliable measurement tool to assess the level of awareness about food waste and to develop strategies to reduce food waste. In this context, a survey was conducted among a sample of 300 housewives and businesswomen living in Istanbul and the data obtained were evaluated by statistical analyses. The results show that the scale used has high reliability in all groups and that the fit indices and factor predictive power values support this reliability. When the scale was compared in the subscale dimensions in the Turkish validity and reliability study, a significant positive correlation was found between the total scale score and the environment subscale with a coefficient of 0.79 (r:0.79; p:<0.001). The fact that statistically significant differences were not found between different groups shows that the scale can be reliably compared between them. The results of the study reveal that there are similar behaviour patterns between housewives and businesswomen regarding food waste. Housewives and businesswomen have similar behavioural patterns in relation to food waste. There was a significant difference between housewives and businesswomen in terms of the expiry date of a food product being among the determining factors for the label when shopping (p:0,036). It was found that businesswomen were less disciplined during food shopping and paid less attention to the expiry date. These findings emphasise the importance of education and awareness-raising programmes to reduce food waste. In conclusion, this study provides important findings that will contribute to raising social awareness and developing more effective policies to prevent food waste. The overall Cronbach's alpha value of the scale is 0.971; when the subscales are analysed, the Cronbach's alpha value for Environment is 0.982, for Morale is 0.958, for Finance is 0.981, and for Social is 0.976. In addition, the corrected item-total score correlation coefficient of each item was above 0.5, which is above the generally accepted value of 0.4. The results indicate that this scale is a valid and reliable measurement tool for assessing knowledge levels, awareness of health impacts, and behavior regarding food waste. The use of this scale can not only help reduce food waste but also contribute to more efficient use of resources and steps toward a sustainable food system. Keywords: Environmental motivation, Moral motivation, Financial motivation, Social motivation, Food waste