Öğretmenlerin karara katılma durumu ve katılma isteği ile örgütsel yabancılaşma düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Araştırmanın amacı, okullarda öğretmenlerin karara katılma durumu ve isteği ile örgütsel yabancılaşma düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Bu araştırma nicel araştırma yöntemlerinden genel tarama yöntemi ile tasarlanmıştır. Araştırmanın örneklemini, İstanbul ili Avrupa yakasındaki liselerde görev yapan 477 öğretmen oluşturmaktadır. Verilerin toplanmasında, 'Karara Katılım Ölçeği', 'Örgütsel Yabancılaşma Ölçeği‟ ve demografik özelliklerden oluşan bir bilgi formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde istatistiksel yöntemler olarak frekans, yüzde, aritmetik ortalama ve standart sapma kullanılmıştır. Değişkenler arasında farklılığı ortaya koyabilmek için ikili karşılaştırmalarda t-Testi, ikiden fazla değişken gruplarının karşılaştırılmasında tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırmada değişkenler arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla korelasyon analizinden, bağımlı değişkenin bağımsız değişkeni yordama düzeyini belirlemek için de regresyon analizinden yararlanılmıştır. 'Karara Katılım Ölçeği' içinde öğretmenlerin kararlara katılma durumları ve karara katılma isteklerine ilişkin algılarını saptamaya yönelik dört soru ve bu dört sorunun her birinin altında Hiç (1), Biraz (2), Oldukça (3) ve Çok (4) seçeneklerini içeren dörtlü bir ölçek yer almıştır. Bu araştırmada öğretmenlerin katılma durumlarını ve katılma isteklerini ölçmek amacıyla düzenlenen sorular kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin okullarda öğretim kararlarına katılma durum düzeyleri 'Biraz', öğretim kararlarına katılma istekleri ise 'Çok' seçeneklerinde; yönetim kararlarına katılma durum düzeyleri ise 'Biraz', yönetim kararlarına katılma istek düzeyleri de 'Çok' seçeneklerinde yoğunlaşmıştır. Öğretmenlerin okullarda öğretim kararlarına katılma durumlarına göre katılma istekleri, yönetim kararlarına katılma durumlarına göre de katılma istekleri anlamlı bulunmuştur. Öğretmenlerin karara katılma durumlarında cinsiyete göre; kadınların ortalaması erkeklerin ortalamasından anlamlı şekilde yüksektir. Araştırma sonucunda, yabancılaşma ölçeği toplam puanlarına göre öğretmenlerin 'nadiren' örgütsel yabancılaşma yaşadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Yabancılaşma düzeyinin en fazla görüldüğü boyutlar sırasıyla; 'kuralsızlık, yalıtılmışlık, kendine yabancılaşma, güçsüzlük ve anlamsızlık' olarak tespit edilmiştir. Cinsiyete göre; yapılan analiz sonucunda güçsüzlük, kuralsızlık ve kendine yabancılaşma alt boyutlarında farklılıklar anlamlı bulunurken anlamsızlık, yalıtılmışlık alt boyutları ile ölçek toplam puanları için erkeklerin ortalaması kadınlardan anlamlı şekilde yüksek olduğu tespit edilmiştir. Okul statüsüne göre; yabancılaşma ölçeği güçsüzlük, anlamsızlık, kuralsızlık yalıtılmışlık, kendine yabancılaşma alt boyutları ve ölçek toplam puanı için resmi okulların ortalaması özel okul ortalamasından anlamlı şekilde yüksek olduğu belirlenmiştir. Analizler sonucunda karara katılma ölçeği durum toplam puanları ile yabancılaşma ölçeği tüm alt boyutları ve ölçek toplam puanları arasında negatif yönlü; karara katılma ölçeği öğretimsel karara katılma durum puanları ile yabancılaşma ölçeği tüm alt boyutları ve ölçek toplam puanları arasında negatif yönlü; karara katılma ölçeği yönetimsel karara katılma durum puanları ile yabancılaşma ölçeği tüm alt boyutları ve ölçek toplam puanları arasında negatif yönlü anlamlı ilişkiler saptanmıştır. Bu arastırma sonucunda, karara katılımın örgütsel yabancılaşmanın yordayıcısı olduğu tespit edilmiştir.

The aim of the study is to examine the relationship between the state and willingness of teachers to participate in decision-making and the level of organizational alienation in schools. This research was designed with the general screening method, one of the quantitative research methods. The sample of the study consists of 477 teachers working in high schools on the European side of Istanbul. In collecting the data, 'Decision Participation Scale', 'Organizational Alienation Scale' and a demographic characteristics information form was used. Frequency, percentage, arithmetic mean and standard deviation were used as statistical methods in the analysis of the data. In order to reveal the difference between the variables, t-Test was used in pairwise comparisons, and one-way analysis of variance (ANOVA) was used in the comparison of groups of more than two variables. In the study, correlation analysis was used to determine the relationship between the variables, and regression analysis was used to determine the predictive level of the dependent variable for the independent variable. 'Decision Participation Scale', consists of four questions to determine teachers' perceptions of their participation in decision-making and their willingness to participate in decision-making, and under each of these four questions, a scale including four options Never (1), Sometimes (2), Often (3) and Always (4). In this study, questions designed to measure teachers' participation and willingness to participate were used. As a result of the research, teachers' level of participation in teaching decisions at schools is mostly 'Often', and their willingness to participate in teaching decisions is mostly 'Always'; The level of participation in management decisions is mostly 'Often', and the level of willingness to participate in management decisions is mostly 'Always'. Teachers' willingness to participate according to their actual participation in teaching decisions at schools and their willingness to participate according to their actual participation in management decisions were found to be significantly higher. In terms of teachers' participation in the decision, according to gender; the mean of women is significantly higher than the mean of men. As a result of the research, teachers 'rarely' had perceptions of organizational alienation. The dimensions in which the level of alienation are respectively; it has been determined as 'powerlessness, meaninglessness, normlessness, social-isolation, self-isolation'. As a result of the analysis, the gender differences were found significant in the sub-dimensions of impuissance, irregularity and self-alienation, while the mean of men was found to be significantly higher than women for purposelessness, isolation sub-dimensions and total scale scores. According to school status; It was determined that the average of the public schools was significantly higher than the average of the private school for the alienation scale's powerlessness, meaninglessness, normlessness, social-isolation, self- isolation sub-dimensions and the total score of the scale. As a result of the analyses, significant negative correlations were found between the total scores of the decision-making scale and all sub-dimensions of the alienation scale and the total scores of the scale; negative correlations were found between the total scores of the decision-making scale and all sub-dimensions of the alienation scale and the total scores of the scale; and negative correlations were found between the total scores of the decision-making scale and all sub-dimensions of the alienation scale and the total scores of the scale. As a result of this study, it was determined that participation in decision making is a predictor of organizational alienation.