Yükseköğretim örgütlerinde öğretim elemanlarının yaşadıkları psikolojik şiddet ile örgütsel sessizlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, yükseköğretim örgütlerinde öğretim elemanlarının yaşadıkları psikolojik şiddet ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişkinin öğretim elemanları görüşlerine dayalı olarak ortaya koymaktadır. Araştırmanın değişkenlerine ilişkin öğretim elemanlarının algılarının cinsiyet, yaş, medeni durumu, unvanı, mesleki kıdemi, görev yaptığı fakülte, görevi, üniversitedeki görev süresi değişkenlerine göre ve fakülteler dâhilinde üniversiteler arası ve üniversitelerin bulundukları bölgeler arası anlamlı bir farklılık olup olmadığı incelenmiştir. Bu araştırmanın evreni 2021-2022 eğitim-öğretim yılında üniversitelerde görev yapan 9648 öğretim elemanını kapsamaktadır. Araştırma kapsamında örneklemi oluşturacak 667 öğretim elemanının görüşleri alınmıştır. Nicel yöntem benimsenerek tarama modellerinden ilişkisel tarama ile desteklenen araştırmada, Türkiye'nin yedi bölgesinden her bir bölgeyi kapsayacak şekilde 1992 yılı öncesi kurulup kurumsalllaşmış olan devlet üniversiteleri seçilmiştir. Bunlar: Marmara Bölgesinden Uludağ Üniversitesi, İç Anadolu Bölgesinden Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Ege Bölgesinden Ege Üniversitesi, Akdeniz Bölgesinden Akdeniz Üniversitesi, Karadeniz Bölgesinden Karadeniz Teknik Üniversitesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesinden Dicle Üniversitesi ve Doğu Anadolu Bölgesinden Erzurum Atatürk Üniversitesi olarak seçilmiştir. Bu üniversitelerin Eğitim Fakültesi, Fen Edebiyat Fakültesi, İktisadi İdari Bilimleri Fakültesi, Mühendislik Fakültesi ve Tıp Fakültelerinde görev yapan öğretim elemanlarından 2021-2022 eğitim-öğretim yılı güz ve bahar dönemlerinde toplanan veriler analiz edilmiştir. Veriler, 'Kişisel Bilgi Formu', Çakıcı'nın (2007) geliştirdiği 'Örgütsel Sessizlik Ölçeği' ve 'Bergen Bullying Research Group' tarafından oluşturulan ve Cemaloğlu (2007) tarafından ölçek Türkçe'ye çevrilmiş olan 'Psikolojik Şiddet Ölçeği' ile toplanmıştır. Yükseköğretim örgütlerinde öğretim elemanlarının yaşadıkları psikolojik şiddet ile örgütsel sessizliğe ilişkin görüşleri ortalama ve standart sapma biçiminde sunularak ve çeşitli değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmama durumları normallik testleri sonucunda gerekli olan testlerle çözümlenmiştir. Araştırmada toplanan verilerin betimsel istatistikleri için Pearson Korelasyon katsayısı, T-Testi, Regresyon analizi ve ANOVA testleri kullanılmıştır. Araştırma kapsamında yapılan analizler sonucunda Likert formatında oluşturulan ölçeklerde elde edilen puanlar sonucu öğretim elemanlarının psikolojik şiddet düzeyleri ortalamasının düşük düzeyde olduğu, sessiz kalma konularına ait düzeylerin düşük düzeyde olduğu, sessiz kalma nedenlerinin orta düzeyde olduğu ve sessiz kalma sonuçlarına ait tutumlarının orta düzeyde olduğu belirlenmiştir. Öğretim elemanlılarının psikolojik şiddet düzeylerinin ve alt boyutlarının görev yaptıkları bölge gruplarına göre incelendiğinde Marmara Bölgesi'nde görev yapanlar ile diğer bölgelerde görev yapanlar arasında anlamlı farklılık olduğu belirlenmiş olup, Marmara bölgesinde görev yapanların psikolojik şiddet düzeyleri ve 'Kendini Göstermeyi ve İletişim Oluşumunu Etkilemeye Yönelik Davranışlar', 'Sosyal İlişkilere Saldırıya Yönelik Davranışlar', 'İtibara Saldırıya Yönelik Davranışlar', Kişinin Yaşam Kalitesi ve Mesleki Durumuna Saldırıya Yönelik Davranışlar' düzeylerinin diğer bölgelerde görev yapanlara göre daha yüksek olduğu yani Marmara Bölgesi'nde görev yapanların psikolojik şiddete daha fazla maruz kaldıkları bulgusuna ulaşılmıştır. Öğretim elemanlarının psikolojik şiddet düzeylerinin ve alt boyutlarının görev yaptıkları fakülte gruplarına göre incelendiğinde tıp fakültesinde görev yapanlar ile diğer fakültelerde görev yapanlar arasında anlamlı farklılık olduğu belirlenmiş olup, tıp fakültesinde görev yapanların psikolojik şiddet düzeyleri ve 'Kendini Göstermeyi ve İletişim Oluşumunu Etkilemeye Yönelik Davranışlar', 'Sosyal İlişkilere Saldırıya Yönelik Davranışlar', 'İtibara Saldırıya Yönelik Davranışlar', Kişinin Yaşam Kalitesi ve Mesleki Durumuna Saldırıya Yönelik Davranışlar' düzeylerinin diğer fakültede görev yapanlara göre daha yüksek olduğu yani tıp fakültesinde görev yapanların psikolojik şiddete daha fazla maruz kaldıkları belirlenmiştir. Yükseköğretim örgütlerinde öğretim elemanlarının yaşadıkları psikolojik şiddet, demografik özelliklere göre incelendiğinde farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte yükseköğretim örgütlerinde öğretim elemanlarının yaşadıkları örgütsel sessizlik konuları, örgütsel sessizlik nedenleri ve örgütsel sessizlik sonuçları, demografik özelliklere göre incelendiğinde anlamlı farklılıklar göstermiştir. Ayrıca psikolojik şiddet ile sessiz kalma konuları arasında pozitif yönde, orta düzeyde anlamlı bir ilişki vardır. Psikolojik şiddet ile sessiz kalma nedenleri arasında pozitif yönde düşük düzeyde ilişki vardır. Psikolojik şiddet ile sessiz kalma sonuçları arasında pozitif yönde düşük düzeyde ilişki olduğu görülmüştür.

The aim of this research is to reveal the relationship between psychological violence experienced by faculty members in higher education organizations and organizational silence, based on the opinions of faculty members. It was examined whether there was a significant difference in the perceptions of the academics regarding the variables of the research according to the variables of gender, age, marital status, title, professional seniority, faculty, position, tenure at the university, and between universities within faculties and between the regions where the universities are located. The population of this research includes 9648 academics working at universities in the 2021-2022 academic year. Within the scope of the research, the opinions of 667 academics who will form the sample were taken. In the research supported by relational scanning, one of the scanning models, by adopting a quantitative method, state universities with a deep-rooted history, established before 1992, were selected to cover each region from the seven regions of Turkey. These were: Uludağ University from the Marmara Region, Sivas Cumhuriyet University from the Central Anatolia Region, Ege University from the Aegean Region, Akdeniz University from the Mediterranean Region, Karadeniz Technical University from the Black Sea Region, Dicle University from the Southeastern Anatolia Region and Erzurum Atatürk University from the Eastern Anatolia Region. The data collected from the academics working in the Faculty of Education, Faculty of Arts and Sciences, Faculty of Economics and Administrative Sciences, Faculty of Engineering and Faculty of Medicine of these universities in the fall and spring semesters of the 2021-2022 academic year were analyzed. The data were collected with the 'Personal Information Form', the 'Organizational Silence Scale' developed by Çakıcı (2007) and the 'Psychological Violence Scale' created by the 'Bergen Bullying Research Group' and translated into Turkish by Cemaloğlu (2007). The opinions of academics regarding the psychological violence and organizational silence they experience in higher education organizations are presented in the form of average and standard deviation, and whether they differ according to various variables is analyzed with the necessary tests as a result of normality tests. Pearson Correlation coefficient, T-Test, Regression analysis and ANOVA tests were used for the descriptive statistics of the data collected in the study. As a result of the analyzes carried out within the scope of the research, it was determined that the average level of psychological violence of the academics was low, the levels of silence issues were low, the reasons for remaining silent were moderate, and their attitudes towards the consequences of remaining silent were moderate, as a result of the scores obtained on the scales created in Likert format. When the psychological violence levels and sub-dimensions of academics were examined according to the regional groups they work in, it was determined that there was a significant difference between those working in the Marmara region and those working in other regions. It has been determined that the levels of 'Behaviors Aimed at Attacking Social Relations', 'Behaviors Aimed at Attacking Reputation', and 'Behaviors Aimed at Attacking a Person's Quality of Life and Professional Status' are higher than those working in other regions, meaning that those working in the Marmara region are more exposed to psychological violence. When the psychological violence levels and sub-dimensions of the academics were examined according to the faculty groups they work in, it was determined that there was a significant difference between those working in the faculty of medicine and those working in other faculties. It was determined that the levels of 'Behaviors Aimed at Attacking Social Relations', 'Behaviors Aimed at Attacking Reputation', and 'Behaviors Aimed at Attacking a Person's Quality of Life and Professional Status' were higher than those working in other faculties, meaning that those working in medical faculty were more exposed to psychological violence. It has been concluded that the psychological violence experienced by academics in higher education organizations varies according to demographic characteristics. However, the issues of organizational silence experienced by academics in higher education organizations, the reasons for organizational silence and the results of organizational silence showed significant differences when examined according to demographic characteristics. Additionally, there is a positive, moderately significant relationship between psychological violence and silence. There is a low positive relationship between psychological violence and reasons for remaining silent. It has been observed that there is a low level positive relationship between psychological violence and the results of remaining silent.