Okul müdürlerinin çatışma yönetim stillerinin öğretmenlerin işlerini anlamlı bulma düzeyine etkisi

Abstract

Nicel yöntemle yürütülmüş olan bu araştırmanın amacı, devlet ilkokul ve ortaokullarında görev yapan okul müdürlerinin çatışma yönetim stillerinin öğretmenlerin işlerini anlamlı bulma düzeyine etkisini incelemektir. Araştırmanın evreni İstanbul'un Anadolu yakasındaki 14 merkez ilçede yer alan ilkokul ve ortaokulda çalışmakta olan 23.215 öğretmenden meydana gelmektedir. Araştırmanın örneklemini oranlı küme örnekleme tekniği ile seçilen 378 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri; 'kişisel bilgi formu', Rahim'in izniyle Gümüşeli (1994) tarafından Türkçe'ye uyarlanmış olan 'Rahim Örgütsel Çatışma Ölçeği' ve Toptaş (2016) tarafından geliştirilen 'Öğretmenlere göre İşin Anlamlılığı Ölçeği' ile toplanmıştır. 378 katılımcıdan toplanan nicel veriler bir istatistik paket programı kullanılarak çözümlenmiştir. Araştırmada saptanan bulgular incelendiğinde, katılımcıların algılarına göre okul müdürlerinin en sık kullandığı çatışma yönetimi stillerinin sırasıyla 'tümleştirme, uzlaşma, ödün verme, kaçınma ve hükmetme' olduğu tespit edilmiştir. Öğretmenlerin okul müdürlerinin kullandıkları çatışma yönetim stillerine yönelik algıları demografik değişkenler açısından incelendiğinde; cinsiyet, eğitim durumu ve mesleki kıdem değişkenleri açısından manidar farklılaşma bulunmazken, medeni durum, yaş ve görev yapılan okul türü değişkenleri açısından manidar farklılaşma gözlemlenmiştir. Çalışanların işlerini anlamlı bulma düzeyleri incelendiğinde ise, öğretmen algılarının en yüksekten en düşüğe doğru sırasıyla, 'hizmet ideali, sosyal ilişki, işle bütünleşme, özerklik, mesleki gelişim ve tanınma' alt boyutlarında olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra, ölçek aralıklarına göre bir değerlendirme yapıldığında, öğretmenlerin iş anlamlılığına yönelik algılarının bütün boyutlarda yüksek olduğu anlaşılmaktadır. Öğretmenlerin iş anlamlılığına yönelik algıları demografik değişkenler açısından incelendiğinde; eğitim durumu ve görev yapılan okul türü değişkenleri açısından anlamlı farklılık bulunmazken, cinsiyet, medeni durum, yaş ve mesleki kıdem değişkenleri açısından anlamlı farklılık gözlemlenmiştir. Araştırmanın bulguları incelendiğinde, okul müdürlerinin kullandıkları çatışma yönetim stillerinin öğretmenlerin iş anlamlılığı algısını yordadığı tespit edilmiş, başka bir deyişle çatışma yönetim stillerinin istatistiki olarak iş anlamlılığını manidar bir şekilde etkilediği saptanmıştır. Okul müdürlerinin çatışma yönetim stilleri ile iş anlamlılığı ve bu değişkenlerin alt boyutlarına yönelik öğretmen algıları arasında manidar bir ilişkinin mevcut olup olmadığını saptamak amacıyla gerçekleştirilen analizler neticesinde; tümleştirme, uzlaşma ve ödün verme stillerinin kullanım sıklığı ile öğretmenlerin işlerini anlamlı bulma düzeyleri arasında orta düzeyde pozitif yönde bir ilişki olduğu, tümleştirme, uzlaşma ve ödün verme stilinin kullanım sıklığı ile işle bütünleşme, mesleki gelişim (ödün verme hariç), hizmet ideali ve tanınma alt boyutları arasında pozitif yönde düşük düzeyde bir ilişki olduğu, özerklik ve sosyal ilişkiler alt boyutları ile pozitif yönde orta düzeyde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Diğer yandan, kaçınma stilinin kullanım sıklığı ile öğretmenlerin işlerini anlamlı bulma düzeyleri arasında genel olarak düşük düzeyde pozitif yönde bir ilişki olduğu, kaçınma stilinin kullanım sıklığı ile işle bütünleşme, mesleki gelişim, hizmet ideali, özerklik, tanınma ve sosyal ilişki alt boyutları arasında pozitif yönde düşük düzeyde bir ilişki olduğu, hükmetme stilinin kullanım sıklığı ile özerklik ve sosyal ilişki alt boyutları arasında ise olumsuz yönde düşük düzeyde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.The aim of this quantitative study is to examine the effect of the conflict management styles of primary and secondary school principals on the meaningful work levels of teachers. The population of the study consists of 23,215 teachers working in primary and secondary schools in the 14 districts on the Anatolian side of İstanbul. The sample of the study consists of 378 teachers selected by proportional cluster sampling technique. The data of the research were collected using the 'personal information form', 'The Rahim Organizational Conflict Inventory' which was adapted into Turkish by Gümüşeli (1994) with Rahim's permission, and 'The Scale of Meaningful Work of Teachers' developed by Toptaş (2016). Quantitative data obtained from 378 participants were analyzed using a statistical package program. When the findings obtained in the study were examined, it was determined that the conflict management styles most frequently used by school principals according to teachers' perceptions were 'integrating, compromising, obliging, avoiding and dominating', respectively. When teachers' perceptions of school principals' conflict management styles are examined in terms of demographic variables; while there was no significant difference in terms of gender, educational status and professional seniority variables, a significant difference was observed in terms of marital status, age and type of school variables. When the meaningful work levels of teachers are examined, it is seen that their perceptions are from the highest to the lowest in the sub-dimensions of 'service ideal, social relations, job integration, autonomy, professional development and recognition'. In addition, when an evaluation is made according to scale intervals, it is understood that teachers' perception of meaningful work are high in all dimensions. When teachers' perceptions of meaningful work are examined in terms of demographic variables; while there was no significant difference in terms of educational status and type of school variables, a significant difference was observed in terms of gender, marital status, age and professional seniority variables. When the findings obtained in the study were examined, it was determined that the conflict management styles used by the school principals predicted the teachers' perception of meaningful work, in other words, it was determined that the conflict management styles statistically affected the meaningful work significantly. As a result of the analyzes made in order to determine whether there is a significant relationship between school principals' conflict management styles and meaningful work levels of teachers and the sub-dimensions of these variables; there was a moderate level of positive relationship between the use of integrating, compromise, obliging styles and the meaningful work levels of teachers. Besides, there was a low level of positive relationship between the use of integrating, compromising, and obliging styles with the sub-dimensions of job integration, professional development (excluding obliging), service ideal, and recognition and also a moderate level of positive relationship with the sub-dimensions of autonomy and social relations. On the other hand, it was determined that there was a low level of positive relationship between the use of the avoiding style and the meaningful work levels of teachers in general, and there was a low level of positive relationship between the use of the avoiding style and the sub-dimensions of job integration, professional development, service ideal, autonomy, recognition and social relations, and there was a low level of negative relationship between the use of dominating style and the sub-dimensions of autonomy and social relations.