Otizm spektrum bozukluğundan etkilenmiş çocukların annelerinin okulöncesi eğitim hizmetleri sürecine ilişkin deneyimlerinin incelenmesi

Abstract

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), belirtileri erken çocukluk döneminde ortaya çıkan, bireylerin sosyal etkileşim becerilerini olumsuz yönde etkileyen, sınırlı ilgi ve tekrarlanan davranışlara neden olan nörogelişimsel bir bozukluktur. OSB'nin erken tanılanması, bu çocukların özel eğitim hizmetlerine erken bir zamanda erişmelerine, gelişimsel dönem içerisinde bu hizmetlerden uzun süre ve yoğunlukta yararlanmalarına fırsat vermektedir. Bu bağlamda ailelerin tanılama ve okulöncesi eğitim süreçlerinde yaşadıkları deneyimlerin belirlenmesi, çocukların bu süreçlerde etkili hizmet alabilmeleri açısından önemlidir. Bu araştırmada, OSB'den etkilenmiş çocukların annelerinin çocuklarının tanı alma ve okulöncesi eğitim hizmetleri sürecine ilişkin deneyimlerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya, İstanbul ili, iki merkez ilçede yaşayan, çocukları OSB tanısı almış olan 14 anne katılmıştır. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden, durum çalışması kullanılmış ve katılımcılar amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme kullanılarak belirlenmiştir. Veriler katılımcılar ile gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla toplanmış; betimsel ve içerik analiz yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışmanın bulguları, annelerin tanı alma sürecine kendi şüpheleri, bir yakınlarının ya da çocuklarının öğretmenlerinin yönlendirmesiyle girdiklerini ve bu sürecin genellikle 2-4 yaş aralığında tamamlandığını ortaya koymuştur. Bulgular ayrıca, tanı alma süreci sonrası çalışmaya katılan tüm çocukların özel eğitim ve rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmaya başladıklarını ancak bu hizmetlerin kalitesinin yeterli olmadığını, dahası OSB'den etkilenmiş bu çocukların okulöncesi eğitime erişimde birçok güçlükle karşılaştığını ortaya koymuştur. Çalışmanın bulguları, OSB'den etkilenmiş çocukların erken tanı almalarının ve özel eğitim ile okulöncesi eğitim hizmetlerinden mümkün olduğunca erken zamanda yararlanmaya başlamalarının önemini vurgulamaktadır. Çalışmanın bulguları ve sonuçları doğrultusunda ileriki araştırma ve uygulamalar için önerilerde bulunulmuştur.Autism spectrum disorder is defined as a neurodevelopmental disorder characterized by limitations in social interaction, communication, and repetitive behaviors or interests. Early diagnosis, which allows children with autism to have access to special and preschool education services as early and long as possible is very important for these children. Therefore, it is crucial to determine experiences of mothers of children with autism in the process of diagnosis and preschool education. This study aimed to investigate experiences of mothers of children with autism in these processes. Fourteen mothers, living in two central districts of Istanbul, whose children were diagnosed with autism participated in this study. The situation analysis, a qualitative research method was used. Participants were determined using criterion sampling method. Data were collected through semi-structured interviews with mothers of children with autism and analyzed using descriptive and content analysis. Findings revealed that mothers started diagnosis process due to their own doubts, with the guidance of their relatives or their children's teachers and that diagnosis process was generally completed in 2-4-year range. Findings also revealed all children started to receive special education and rehabilitation services after diagnosis, but the quality of these services varied. Moreover, children with autism faced many challenges in accessing preschool education. Result of this study emphasize the importance of early diagnosis of autism and the significance of taking advantage of special education and preschool education services as soon as possible. Suggestions for future research and practice are provided based on the findings and results of the study.