Osmanlı-Türk Müziği'nde Tanburi'lerin icra silsilelerine meşk usûlü açısından bir yaklaşım

Abstract

Tanbur sazı, tarihi çok eskilere dayanan, icat edildiği günden itibaren Osmanlı-Türk Müziği'nin en temel sazı olarak kabul edilen, geçmişte olduğu gibi günümüzde de başat saz olarak kullanılmaktadır. Çalım tekniği açısından birden çok ekole sahip olan ve işlevleri bakımından hiçbir saza yüklenmemiş görevleri olan tanbur, yüklenen bu görevleri başarı ile yerine getirebilen en önemli sazlardan biri olarak kabul edilmektedir. Osmanlı-Türk Müziği'nin 'temel sazı' olarak kabul edilen tanburun üretimi, çalım tekniği ve öğretimi; hat sanatı, ebru sanatı ve diğer birçok güzel sanat veya el sanatları gibi, yöntem olarak sadece bu coğrafyada yaşamış olan kültürlere özgü olan meşk yöntemi kullanılarak, kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze kadar ulaştırılabilmiştir. Yapmış olduğumuz bu çalışmanın sonunda, bilinenlere göre farklı yaklaşımlarda bulunarak yeni perspektifler oluşturmak, akademik düzlemde tartışılmasını sağlamak ve gelecek kuşaklara yeni bir bakış açısı sunarak, tanbur sazı hakkındaki çalışmalara farklı bir zemin hazırlanması amaçlanmıştır. Öncelikli olarak Osmanlı-Türk Müziği'nde çalgı kullanımı ve tanburun müzik kültüründeki yerini irdelemek, dolayısı ile tanbur sazının tarihsel arka plânına ve yapısal özelliklerine değinmek istedik. Osmanlı-Türk Müziği'nin vazgeçilmez öğreti metodu olan meşk sistemi ile ilişkilerini, çalım tekniklerini, ekolleri ve icra silsilelerini oluşturmaya çalıştık. İcra silsilelerini oluşturmadan önce, bulabildiğimiz tanbur icracılarını, ad, soyad, doğum ve ölüm tarihlerine göre sıralamaya çalıştık. Aynı şekilde tanbur yapımcıları ile ilgili de benzer bir çalışmayı yapmaya özen gösterdik. Ekollere göre icra silsilesini oluştururken, her ekolün en önde gelen temsilcisini ayrıca ele alarak, ekolü ve kendisini biraz daha detaylandırılmaya çalıştık. Sonuç olarak, tarihsel süreçlere göre tanbur sazının organolojik gelişimi çerçevesinde, özellikle tanbur yapımcıları ve tanbur icracılarının tespit edilmesi ve meşk ile ilişkilendirilerek, silsilelerin oluşturulabilmesi hedeflenmektedir.Tanbur instrument, which dates back to old times and has been considered as the most fundamental instrument of the Ottoman-Turkish Music since it was first invented, is still used as the principal instrument. In terms of its functions, tanbur is an instrument that has taken on and accomplished tasks that none of the instruments has ever taken on before, and it is one of the most significant human-made instruments which belongs to several schools based on the playing technique. The making, playing techniques, and teaching of tanbur which is considered as 'the fundamental instrument' of the Ottoman-Turkish Music have reached today like other handicrafts and fine arts such as calligraphy and marbling by transmission from generation to generation and as a result of the mesk method which is unique to the cultures having lived in this geography. This study aims at preparing a basis for studies on this outstanding instrument by bringing different approaches other than the previous ones, setting up new perspectives, enabling it to be discussed academically, and providing future generations with a new point of view. We initially wanted to analyze the role of tanbur in the Ottoman-Turkish Music and its place in the music culture, and address the historical background and structural features of the instrument. We tried to build up its relationship with the indispensable teaching method of the mesk system, playing techniques, schools, and predecessors chains. Before setting up the predecessor chain of mesk, we tried to list tanbur players according to their names, surnames, and dates of birth and death. We also paid attention to list tanbur luthiers in a similar way. While setting up the predecessor chain of mesk in terms of schools, each pioneering performer of a school was handled separately in order to elaborate on him and his school. In conslusion, it is aimed to identify tanbur luthiers and players and form predecessor chains by associating them with the mesk system within the historical frame of organologic development of tanbur.