Gelişmekte olan ülkelerde dolarizasyon ve finansman maliyeti üzerine etkileri: Türkiye ekonomisi üzerine karşılaştırmalı bir analiz

Abstract

Dolarizasyon en basit tanımıyla günümüzün finansal hayatında kendisini kanıtlamış yabancı para birimleri üzerinden işlem yapma eğilimleri olarak tanımlanabilir. Bu eğilimler, ekonomiler üzerinde olumlu ve olumsuz çeşitli etkiler yaratmakta olup bu sonuçlar öncelikle ekonomik hayatın en önemli kurumları olan bankalar üzerinde etkili olmaktadır. Aynı zamanda dolarizasyon, finansal maliyetlere ve tüm ekonomik performansa olası olumsuz etkileri nedeniyle akademik yazında ve politika alanında sıklıkla tartışılan bir konudur. Mevcut çalışmalarda ekonomide dolarizasyonun varlığının tespiti ve gelişimi ile oluşturabileceği sıkıntılar üzerinde sıklıkla durulmuştur. Ancak, mevcut dolarizasyon düzeylerinin kriz öncesi tehlikeyi işaret etmesi ya da var olan durumun bir sakınca yaratmayacağı üzerinde herhangi bir fikir birliği sağlanabilmiş değildir. Çalışmanın çıkış noktası da literatürdeki bu boşluğu doldurmaktır. Bu çalışmada bankaların Türkiye ekonomisi vasıtasıyla yükümlülük dolarizasyondan hangi düzeyde etkilendikleri incelenmiştir. İnceleme kapsamında bankaların finansal işlemlerinde yükümlülük dolarizasyonun belli derecelerde olmasının, finansal performansı etkilemesi beklenti dahilindedir. Elde edilen araştırma sonuçlarına göre, liteartüre yönelik önemli bulgular elde edilmiştir. Gelinen nokta itibariyle çalışma kapsamında olması gereken optimal dolarizasyon düzeyi hesaplanarak bu çerçevede mevcut dolarizasyon düzeyi ile karşılaştırılmış ve mevcut durum irdelenmiştir. Hali hazırda optimum noktadan önceki kısıtlayıcı önlemlerin ne kadar etkili oldukları, riski fiyatlandırma yetenekleri ve risk-getiri ilişkiside değerlendirilmiştir. Buradan hareketle,çalışmanın temel amacı, dolarizasyonun varlığını tespit etmek değil, var olan dolarizasyon düzeyinin risk yaratacak derecede olup olmadığının ortaya konması ve elde edilen bulguların finansal kriz olasılığına etkisinin araştırılmasıdır. Çalışmada, olması gereken optimum düzeyi temsil eden dolarizasyon değeri olarak minimum varyans portföyü (MVP) hesaplanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, MVP, gerçekleşen dolarizasyon değerleri ile karşılaştırılmış ve dolarizasyonun mevcut düzeyinin olması gereken dolarizasyon düzeyinden yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. Diğer bir ifade ile, Türkiye'nin enflasyon optimal portföy bileşimini veren dolar oranının çok ötesinde bir dolarizasyon sürecinde olduğu görülmektedir. Ayrıca çalışma kapsamında gerçekleştirilen Granger Nedensellik Testi sonuçları; MVP'nin, yükümlülük dolarizasyonunun nedeni olduğunu da ortaya koymuştur. Dolayısıyla, ölçülen MVP'nin optimal değerlerin belirlenmesinde güçlü bir araç olduğu sonucuna varılmıştır. Elde edilen bu sonuçlar mevcut literatürü destekler niteliktedir. Analiz bölümünün ikinci kısmında ise elde edilen bulgular neticesinde finansal kriz olasılığı test edilmiş ve yükümlülük dolarizasyonun finansal kriz olasılıklarına katkısı gerçekleştirilen analizler neticesinde incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar kapsamında bulgular yükümlülük dolarizasyonunun döviz kuru rejimlerinde değişme göstermediğini ortaya koymakta olup ortaya konan dolarizasyon düzeyinin, finansal kriz olasılığını desteklenmediği ortaya konmuştur. Bu durum olası bir finansal kriz beklentisinde yükümlülük dolarizasyonun etkisinin sınırlı olacağı öngörüsününde bulunmamızı desteklemektedir.

Unsettled economic environment in today has turned out itself to trade foreign currencies trend is increasing. These tendencies known as dollarization which creat variety of positiveand negative effects on the economy. Therefore, banks that one of the foremost economic actors' mustbe taken into account. In this study by the help of surveys it is adressed that how banks are affected by dollarization. The dollarization at certain levels in financial transactions of the banks is estimated toaffect the financial performance. Indeed, at the end of the research important evidences are obtained related to this subject. Therewithal dollarization is a widely discussed issue in academic literature and politicsdue to its negative impacts on the financial equilibrium and entire economic performance. Present studies frequently emphasized the problems that could a rise in the economy with the determination of the existence and development of dollarization. However, no consensus has been achieved on current dollarization levels pointing to pre-crisis danger or that the existing situation will not create adrawback. This gap in the literature forms the starting point of this study. Thissituation that would distress the financial system should have an indicator, in otherwords, a mechanism that gives the optimal level so that economic units can take the necessary measures after that point is passed. On the contrary, restricting measuresbefore the optimum point causes the units' abilities to price the risk, which candamage risk-income relationship. From here, the main purpose of the study is not toestablish the existence of dollarization, but to disclose whether or not the existing dollarization level might create risks and whether or not available findings increasethe possibility of a financial crisis. In this research, Minimum Variance Portfolio (MVP) has been calculated as the dollarization value representing the optimum level. MVP has been comparedwith realized dollarization values, with the conclusion that the current level of dollarization is high. But, contribution of financial dollarization over the probability of financial crises is not supported with empirical results. In the second part of the analysis tested the possibility of obtained as a result of the financial crisis and contributed to the financial crisis, financial dollarization possibilities were examined in the analysis carried out as a result. The results obtained within the framework of loan dollarization of deposits findings suggest that alterations in is different from the dollarization of the exchange rate regime set out in dollarization level has revealed that the possibility of supporting the financial crisis. This situation limited the impact of the financial dollarization would be a possible financial crisis reinforces our presence in the thematic expectations.