Katı atık depolama alanlarının olusosun kent peyzajı üzerindeki fiziksel ve sosyal etkilerinin değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada, Nijerya'nın Lagos bölgesinde yer alan Ketu Belediyesi'ndeki Olusosun Katı Atık Depolama Sahası'nın mevcut koşullarına odaklanılarak, sahanın zarar görmüş peyzajının onarılması yönünde çevresel kalite, sosyal bütünlük ve ekonomik gelişme açısından sürdürülebilir bir peyzaj iyileştirme modeli önerilmesi amaçlanmaktadır. Afrika'da katı atık sahalarının ortaya çıkışı ciddi bir seviyededir. Peyzaj alanları günlük atık oluşumunda önemli rol oynayan insan faaliyetleri ve halihazırda düzenli depolama anlayışını engelleyen bir yaklaşım sürdüren zayıf nitelikli atık yönetimi modelleri nedeniyle yıllar içerisinde tükenme seviyesine gelmiştir. Bu niteliğe sahip alanlardan biri olan Olusosun, Afrika'daki en büyük atık sahasıdır. Alanın sahip olduğu bitki örtüsü dokusu ve doğal alanlarında kentsel ve endüstriyel atıkların alanda aktif olarak bulunmaları nedeni ile büyük oranda kayıplar meydana gelmiştir. Ayrıca, sanayi faaliyetlerindeki artışın geri dönüşüm şirketlerinden gelen büyük istihdam talepleri nedeniyle komşu yerleşimlerin nüfus artışında önemli bir etkisi olmuştur. Bu süreç, özellikle gecekondu topluluklarının kentsel yayılımı ile sonuçlanmıştır. Güncel durumda, atık sahasındaki çevresel risk nedeniyle yatırımcılar sosyal projelerden kaçınmakta, bu durum alanın yakın çevresindeki komşuluk birimleri arasında bağlantının yitirilmesini beraberinde getirmiştir. Çalışmanın yöntemi, çevresel, sosyal ve ekonomik kalkınma perspektifini esas alan bir sürdürülebilir peyzaj tasarım modeli uygulamasıyla alandaki yaşam kalitesinin arttırılması amacıyla temel olarak literatür taraması ve saha çalışmaları üzerine yapılandırılmıştır. Saha çalışmasının öncelikli bileşenleri kamuyu temsil eden kullanıcılar ve uzmanlardan oluşan gruplara uygulanan anketlerdir. Anket çalışması, Olusosun Katı Atık Sahası için kamunun gereksinimlerine yanıt veren ve uzmanların yapılı çevrede ileriye dönük öngörüleri ile şekillenen sürdürülebilir bir peyzaj rehabilitasyon modeli ortaya konulmasında etkili olmaktadır. Araştırma modelinin, katı atık depolama sahalarının çevresindeki sel, toprak ve hava kirliliği gibi temel çevresel sorunlara çözümler sunması ve bununla birlikte doğal ve yapılı çevre için peyzajın kavramsal çerçevesini iyileştirerek ilişkisi kesilen sosyal ve ekonomik potansiyelleri yakın çevre için geri kazandırması amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında sunulan çözümlerden bazıları peyzaj tasarımı ile ilgili literatür kaynaklarından elde edinilerek çalışmanın bir bölümünde dünyadan örneklere yer verilmektedir. Çalışmanın sonucunda, Olusosun Katı Atık Sahası için önerilen sürdürülebilir peyzaj rehabilitasyon modelinin, katı atık sahalarının iyileştirilmesi yönünde atık yenileme ve geri dönüşümü için önemli bir role sahip olduğu vurgulanmaktadır. Bu kapsamda, öneri model mimari ve peyzaj tasarımı yaklaşımları gözönüne alınarak 'doğal çevre katmanı', 'vejetasyon katmanı' ve 'kültürel/insan kaynaklı katman' olmak üzere üç ana kategori üzerinde kurgulanmıştır. Çalışmada aynı zamanda doğal ve yapılı çevrenin entegrasyonu göz önüne alımarak sürdürülebilirliğin bileşenleri olan çevresel, sosyal ve ekonomik potansiyeller ortaya konulmaktadır.The study focuses on the current conditions of Olusosun Landfill Site in Ketu Municipality of Lagos, Nigeria and it aims to propose a sustainable landscape rehabilitation model for restoring the damaged landscape of the site in terms of environmental quality, social cohesiveness and economic development. The emergence of landfills from waste have been in a critical state in Africa. Over the years, landscapes have depleted with human activities playing a major role in daily waste generation and poor waste management models available to prevent landfill phenomena. One of such landfills is the Olusosun Landfill that is the largest in Africa. The site has undergone massive depletion of vegetation and natural areas due to the active presence of municipal and industrial waste on landscape. Also, the rise in industrial activities have had significant impact in the increase in neighborhood's population due to huge employment demands from recycling companies. This phenomenon has resulted with urban sprawl especially of slum communities. Currently, the site has a broken chain of connection amongst the neighborhoods as developers avoid such environments for community projects due to the environmental risk in the site. In a bid to improve the quality of life implementing a sustainable landscape design model from the perspective of environmental, social and economic development, the methodology of the study is structured on literature reviews and site studies basically. Primary instruments of the site study are questionnaires that are done towards two groups being the user group consisting of the public and the expert group consisting of professionals. Questionnaires enabled the study to be effective for proposing a sustainable landscape rehabilitation model for Olusosun Landfill that meets demands of the public and regulated by the foresights of experts in the built-environment. This research model is aimed to provide solutions for basic environmental challenges such as flooding, land and air pollution around solid waste landfills, with improving the landscape framework for natural and built environment and restoring depleted social and economic potentials for the near environment. Some of the provided solutions are also found from literature sources about landscape design and they include case study examples from the world as the examples are summarized in the study. Finally, the sustainable landscape rehabilitation model for Olusosun Landfill Site expresses an important role of renewal and recycling of waste as a critical identity in rehabilitating solid waste landfills. In this context, the model is composed of three main categories as being; 'natural environment layer', 'vegetation layer' and 'cultural/man-made layer' with regarding architectural and landscape design approaches. In addition, components of sustainability as being environmental, social and economic potentials are put forward with the integration of the natural and built environment.