Kürt anne ve kızların ayrımcılık algısı ve benlik saygısı: Psikolojik sağlamlık ve stresle başa çıkma yollarının rolü

Abstract

Benlik saygısı genel iyi oluşun bir göstergesidir ve ayrımcılık ile ilişkili bir kavramdır. Bu çalışma, ayrımcılık algısının benlik saygısı ile ilişkisini ve bu ilişkide psikolojik sağlamlığın ve stresle başa çıkma yollarının oynadığı rolü incelemeyi hedeflemiştir. Ayrıca, iki kuşağın (anne ve yetişkin kızları) ayrımcılık algısı, psikolojik sağlamlık ve stresle başa çıkma yöntemlerinin kendi benlik saygıları (aktör etkisi) ve birbirlerinin benlik saygıları (partner etkisi) üzerindeki etkisini diyadik analiz (çift analizi) yöntemi ile incelemeyi amaçlamıştır. Annelerin ve kızların ayrımcılık algılarının kendi benlik saygıları ve birbirlerinin benlik saygıları üzerinde olumsuz etkisinin olacağı, psikolojik sağlamlık ve stresle başa çıkma yollarının (problem odaklı ve duygu odaklı) aracı ya da biçimleyici etkisi olabileceği öngörülmüştür. Çalışmada kullanılan veriler İstanbul, Ankara ve İzmir'de yaşayan Kürt kökenli 71 anne ve yetişkin kızlarına ölçek uygulanmasıyla elde edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre bireysel ayrımcılık algısının benlik saygısı üzerinde hem anneler hem de kızlar için negatif yönde bir aktör etkisi olduğu bulunmuştur. Psikolojik sağlamlık ve stresle problem odaklı başa çıkma yollarının kızların bireysel ayrımcılık algıları ile benlik saygıları arasında aracı etkisi olduğu görülmüştür. Diğer bir deyişle, kızlarda daha fazla ayrımcılık algılayanlar daha az psikolojik sağlamlık göstermiş ve problem odaklı başa çıkma stratejisini daha az kullanmıştır; bu da onların benlik saygısını olumsuz yönde etkilemiştir. Çalışmada doğrudan partner etkisi görülmese de, kendisi de yüksek ayrımcılık algılayan annelerde kızların ayrımcılık algısının annelerin psikolojik sağlamlığını ve problem odaklı başa çıkma stratejilerini olumsuz etkilediği görülmüştür. Ayrıca duygu odaklı başa çıkma stratejisinin biçimleyici etkisi bulunmuştur: düşük duygu odaklı başa çıkma yöntemlerini kullanmalarının eğer düşük bireysel ayrımcılık algıları varsa yüksek benlik saygısı ile ilişkilendiği bulunmuştur; duygu odaklı başa çıkma yollarının etkisinin yüksek bireysel ayrımcılık algılandığında kaybolduğu görülmüştür. Çalışmada kolektif ayrımcılık algısı da ele alınmış, ancak etkili bir değişken olmadığı görülmüştür. Bu çalışma ayrımcılık algısı ve benlik saygısı ilişkisinde psikolojik sağlamlık ve stresle başa çıkma yolları ile bu değişkenlerde kuşaklararası etkileşimin önemine vurgu yapmaktadır. Ayrımcılık bağlamında kuşaklararası etkileşimin incelenmesinde psikolojik faktörlerin etkisini değerlendirirken diyadik analizi yönteminin kullanımının yaygınlaşmasına öncülük etmek amaçlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Ayrımcılık Algısı, Benlik Saygısı, Psikolojik Sağlamlık, Stresle Başa Çıkma Yolları, Kürt, Kadın, Anne, Kız, Kuşaklararası Aktarım, Diyadik Analiz

Self esteem is an indicator of general well-being and a concept related to discrimination. This study aims to examine relationship between perceived discrimination and self esteem, and the role of psychological resilience and stres coping strategies in this relationship. In addition, perceived discrimination of two generations (mothers and daughters), the effect of psychological resilience and stress coping ways on their own self esteem (actors effect) and on each others self esteem are aimed to be examined through dyadic analysis. It has been predicted that the perceived discrimination of the mothers and daughters would have a negative effect on both their own and each others self esteem, that psychological resilience and coping strategies with stress (problem-focused and emotional-focused) may have a mediator or moderator role. The data used in this study have been obtained from 71 Kurdish mothers residing in Istanbul, Ankara and İzmir and their daughters through self report interviews. Results from the analysis show that indiviual perceived discrimination has a negative actor effect on self esteem for mothers and also for their daugthers. Psychological resilience and problem focused coping strategy with stress has a mediator role on relationship between indiviual perceived discrimination and self esteem for daughters. It means that daughters who perceive more indivual discrimination are less resilient and they use problem focused strategies less; and it has affected their self-esteem negatively. Moreover, emotion focused coping strategies were found as a moderator: using low emotion focused coping with low perceived indiviual discrimination was found associated with high self esteem; effect of emotion focused coping disappeared when high individual discrimination is perceived. In the study perceived collective discrimination was also discussed but it was seen that it is not an effective variable. This study emphasizes the relationship between perceived discrimination and self esteem and the role of pychological resilience, stress coping strategies and the importance of intergenerational interaction on those variables. It is aimed that this study will pioneer the spreading of dyadic analysis when studying effects of psychological factors through examining intergenerational interaction in terms of discrimination. Key Words: Perceived Discrimiation, Self Esteem, Psychological Resilience, Stress Coping Strategies, Mother, Daughter, Intergenerational Transmission, Dyadic Analysis