Karayolunda yürümek: Uzunçayır'da gündelik kentsel mobilite ve dayatılmış yaya deneyimleri

Abstract

İnsanlar mekanlarla anlamlı ilişkileri somutlaşmış deneyimler aracılığıyla kurarlar. Bir mobil pratik olan yürüme, şehirde özgün mekanlar üretir. Bu özgün mekanlar şehir sisteminin katmanlarını oluşturur. İstanbul'un sonradan gelişen morfolojileri otomobil merkezli yayılma ile şekillenmiştir. Şehirlerarası otoyol olan D100 kentsel büyüme ve yaya entegrasyonu sebebiyle Anadolu Yakası'nda merkezileşmiş ve arterleşmiştir. Yaya hatları, modernist yayılma yürüme pratiğini ihmal ettiği için, büyük ölçekli ve hız üreticisi olan devlet karayoluna yürümeyi destekleyebilmesi için anlık müdahalelerle eklenebilmiştir. Uzunçayır'daki alt/üst geçit ve noktasal katlı yaya sistemleri, mobilitenin politikası, ritm, yaya ve otomobil ikilemi, modernist kent planlama konuları üzerinden, Mobilite Araştırmaları ve mimari analizler aracılığıyla tartışılmaktadır. Kesintisiz erişim ve güvenlik adına inşa edilen yaya ayırma strüktürleri, Uzunçayır'da yaya pratiklerini düzenlemekte ve manipüle etmektedir. Bu strüktürler kanallaşmış ve ayrımcı bir mobilite pratiği dayatmaktadırlar. Yürümek saf bir ulaşım yöntemine dönüşürken, kompleks ritmlerin arasında karmaşık strüktürler yardımıyla yürümeye zorlanan yaya ise mobil azınlığa dönüşmektedir. Yaya ayırma strüktürleri içinde yürümek, beden-mekan arasındaki anlamı ilişkiyi sınırlandırmakta ve somutlaşmış deneyimi aksatmaktadır. Beden, mekanı duyusal ve hissi yollarla deneyimlemektedir. Uzunçayır'ın mobilite mekanlarında uyarıcı ve sosyal karşılaşmaların ender olması, dokunsal duyu ve mobil yer-kurma ihtimalini azaltarak, insanların mekanları somutlaşmış ve anlamlı bir şekilde deneyimlemesini engellemektedir. Yaya ayırma strüktürleri ile tanımlanmış bu mobilite mekanları, insanların özgün ve çeşitli deneyimler yaşamasına olanak sunmak yerine, bedenleri önceden kararlaştırılmış mekansal deneyimlere zorlamaktadır.

People make meaningful connections to places through embodied experiences. Walking is a mobile practice that would produce unique places in the city. The combination of these places constructs the layers of the system, called the city. Automobile-centric sprawl formed Istanbul's later developed morphologies. D100, once an inter-city motorway, was centralised and arterialised on the Anatolian side through the urban growth and integration of pedestrian mobility into the highway. As modernist sprawl neglects walking, ad-hoc pedestrian conduits were inserted into the large-scaled, speed-bearing highway to afford walking. The practice of walking in pedestrian separation structures of Uzunçayır is discussed through the politics of mobility, rhythms, the dichotomy of pedestrian and automobile, and modernist city planning with the ways of Mobilities Research and architectural analyses. The pedestrian separation structures regulate and manipulate the walking practices in Uzunçayır in the name of seamless access and security. They impose a channelled and segregated mobility. Walking becomes a pure corporeal transportation mode, placing pedestrians as mobile minorities who are forced to perform it through the complex structures of mobile rhythms. Walking in these pedestrian separation structures limits the meaningful relationship of the body and space and disrupts the embodied experience. The body experiences the space through sensory and emotive perceptions. The lack of stimulation and social encounters in the mobility spaces of Uzunçayır, prevent making connections through haptic senses and mobile place-making which are essential in creating embodied and meaningful experiences. The spaces created by the infrastructure enforce bodies to have a pre- determined experience rather than offering possibilities for people to have unique and myriad experiences.