Maddi Duran Varlıkların Vergi Usul Kanunu ve Türkiye Muhasebe Standartları Açısından Değerlendirilmesi

Abstract

Tez çalışmasında, TMS 16 ve Vergi Usul Kanunu çerçevesinde maddi duran varlıkların değerlemesi incelenmiştir. Vergi matrahı açısından yöntemlerdeki farklılıkların, muhasebe kayıtlarının doğruluğu açısından kritik bir öneme sahip olduğu vurgulanmaktadır. TMS 16'nın kalıntı değerini dikkate alması, Vergi Usul Kanunu'nun ise bu değeri göz ardı etmesi, iki yöntem arasındaki en önemli farkları oluşturmaktadır. Ayrıca, her iki kanunda amortisman ayırma yöntemlerinin farklılık göstermesi, işletmelerin mali raporlamalarını ve vergi yükümlülüklerini etkileyen bir diğer husustur. Mevzuattaki uygulama farklılıkları maddi duran varlıklara ilişkin amortismana tabi tutarı, yıllık amortisman tutarı, amortisman oranı ve faydalı ömrün tespiti noktasında değişiklik arz etmektedir. Bu verilerin değişiklik göstermesi, ayrılacak amortismanın bir gider kalemi olarak gelir tablosunu da farklı düzeyde etkilemektedir. Ayrıca birikmiş amortismanın farklı olması bilanço sunumunu etkilemektedir. Ayrıca üretim işletmelerinde maddi duran varlıkların bilançoda oransal olarak yüksek olması nedeniyle 2009 ile 2022 yıllarına ait TÜİK verileri incelenerek üretim işletmelerinde diğer sektörlere göre maddi duran varlık yatırımları değerlendirilmiştir. Uygulanan yöntemlerin, işletmelerin dönem giderlerini ve üretim maliyetlerini artırma veya azaltma imkânı sunması, vergi tutarlarını ertelemeleri bakımından avantaj sağlamaktadır. Sonuç olarak, vergi mevzuatının muhasebe standartları ile uyumlu hale getirilmesi hem muhasebe uygulayıcıları hem de finansal tablo kullanıcıları açısından önemli faydalar sağlayacaktır.

In this thesis, the valuation of tangible fixed assets has been examined within the framework of TMS 16 and the Tax Procedure Law. It is emphasized that the differences in methods from the perspective of the tax base are critically important for the accuracy of accounting records. The fact that TMS 16 takes into account the residual value, while the Tax Procedure Law disregards this value, constitutes the most significant difference between the two methods. Additionally, the differing methods of depreciation in both laws represent another issue that affects businesses' financial reporting and tax obligations. The methods applied provide opportunities for businesses to increase or decrease their period expenses and production costs, offering advantages in terms of deferring tax amounts. As a result, aligning tax legislation with accounting standards will provide significant benefits for both accounting practitioners and financial statement users. The thesis also includes data related to Sector Balance Sheets for firms operating in Turkey, which are regularly reported by the Turkish Statistical Institute. In this thesis, the sector balance sheets published by the Turkish Statistical Institute have been analyzed, revealing the general structure concerning tangible fixed assets. Furthermore, the general status of tangible fixed assets has been examined for manufacturing industry firms operating based on tangible fixed assets over the period from 2009 to 2022.