Rekabet eden değerler ile iş-yaşam dengesi arasındaki ilişki: Cinsiyet ve psikolojik sermayenin biçimleyici rolü

Abstract

Bu araştırmanın amacı örgüt kültürü ile iş-özel yaşam dengesi arasındaki ilişkiye ışık tutmak ve cinsiyet ile örgütsel psikolojik sermaye değişkenlerinin bu ilişkideki olası biçimleyici rolünü incelemektir. Bu amaç doğrultusunda, rekabet eden değerler modelinin öne sürmüş olduğu dört kültür tipi algısı ile iş-özel yaşam dengesinin alt boyutları değerlendirmeye alınmıştır. Araştırma hipotezlerinin test edilmesi ve araştırma amacına ulaşılması için tanımlayıcı, kesitsel ve korelasyonel araştırma yöntemlerinden faydalanılmıştır. Verilerin istatistiksel analizlerinde SPSS 20 paket programı ile SPSS için PROCESS makrosu kullanılmıştır. Veri incelemesinde kullanılmış olan analiz yöntemleri faktör analizi, güvenirlik analizi, bağımsız örneklemler t-testi, basit ve çoklu regresyon analizleri, biçimleyici ve aracı değişken analizleri ile sobel testidir. Araştırma anketi çevrimiçi olarak 652 kişiye ulaştırılmış olmakla birlikte, kullanılan ölçekleri tam olarak dolduran ve bir kuruma bağlı olarak çalıştığını beyan eden toplam 356 çalışanın verisi araştırma analizlerine dâhil edilmiştir. Araştırmaya katılan toplam 356 kişinin 354'ü yaşla ilgili anket sorusunu yanıtlamış ve yanıtlayanların büyük oranı % 56,5'le 26-40 yaş grubu içerisinde yer almaktadır. Bu grubu % 30,1'le 41-55 yaş grubu, % 6,2 ile 56-65 yaş, % 5,9'la 18-25 yaş ve % 0,8 ile 66 ve üzeri yaş grubu takip etmektedir. Katılımcıların cinsiyet değişkeni ile ilgili yanıtlarının dağılımı % 60,4 kadın (n=215), % 38,5 erkek (n=137) şeklindedir. Araştırma sonucunda algılanan girişimci kültür ile özel yaşam-iş çatışması arasında negatif, algılanan klan kültürü ile iş-özel yaşam çatışması arasında negatif, tüm algılanan kültür tipleri ile iş-özel yaşam zenginleşmesi arasında pozitif etkileşim bulunmuştur. Sonuçlar ayrıca, cinsiyetin algılanan kültür tipleri ile iş-özel yaşam dengesinin alt boyutları arasındaki ilişkileri biçimleyici bir etkiye sahip olduğunu ortaya koymuştur. Bunun yanında örgütsel psikolojik sermayenin, kültür tipi algısı ile iş-özel yaşam dengesi arasındaki ilişkinin yönünü değiştirici bir etkiye sahip olmadığı görülmüştür. Araştırma sonuçları, cinsiyet, yaş, toplam iş deneyimi ve güncel işteki deneyim değişkenlerinin, araştırmanın diğer değişkenleri açısından öneme sahip olduğunu da ortaya koymuştur. Örgütsel psikolojik sermayenin aracı rolüne ilişkin analizler neticesinde ise değişkenin, klan kültürü algısı ile iş-özel yaşam çatışması, klan kültürü algısı ile iş-özel yaşam zenginleşmesi, girişimci kültür algısı ile özel yaşam-iş çatışması, girişimci kültür algısı ile iş-özel yaşam zenginleşmesi, pazar kültürü algısı iş-özel yaşam zenginleşmesi, bürokrasi kültürü algısı ile iş-özel yaşam zenginleşmesi gibi değişkenler arası ilişkilerde tam ya da kısmi aracı değişken olarak rol oynayabildiği bulgusu elde edilmiştir. Araştırma sonuçları var olan literatür çerçevesinde değerlendirilmiş, hem ilerideki bilimsel çalışmalar, hem de örgütsel davranış ve örgütsel psikoloji alanındaki uygulamalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

The aim of this study is to shed light on the relationship between organizational culture and work-life balance and to examine the possible moderator role of gender and organizational psychological capital in this relationship. Accordingly, the perception of four culture types that competing values model suggests and dimensions of work-life balance were studied. Descriptive, cross-sectional and correlational research methods were used to test the research hypotheses and to achieve the aim of the research. SPSS 20 software and PROCESS macro were used for statistical analysis of the data. The methods used in data analysis are factor analysis, reliability analysis, independent samples t-test, simple and multiple regression analysis, mediator and moderator variable analysis and Sobel test. By the fact that the survey questionnaire was delivered to 652 people online, the data of a total of 356 employees who filled out the scales and declared that they were working under an institution were included in the research analysis. 354 out of a total of 356 respondents mentioned his/her age and the majority of respondents were in the 26-40 age group with 56.5%. This group was followed by the 41-55 age group with 30.1%, 56-65 age group with 6.2%, 18-25 age group with 5.9% and 66 and above age group with 0.8%. The distribution of participants' responses to the gender variable was 60.4% female (n = 215) and 38.5% male (n = 137). The results of the study showed a negative association between perceived entrepreneurial culture and life to work conflict and between perceived clan culture and work to life conflict, and a positive interaction between all perceived culture types and work-life enrichment. The results also showed that gender has a moderator effect on the relationship between perceived culture types and dimensions of work-life balance. In addition, it was observed that organizational psychological capital does not play a moderator role on the relationship between perceived culture types and work-life balance. The results of the study revealed that gender, age, total work experience and current work experience has an influence on other variables of the study. As a result of the mediation analyses, it was found that organizational psychological capital plays a full or partial mediating role between perceived clan culture and work to life conflict, perceived clan culture and work-life enrichment, perceived entrepreneurial culture and life to work conflict, perceived entrepreneurial culture and work-life enrichment, perceived market culture and work-life enrichment, perceived bureaucracy culture and work-life enrichment. Finally, the results of the research were discussed by existing literature and suggestions were made for future studies and for applications in fields of organizational behaviour and organizational psychology.