İstanbul'da bir aile sağlığı merkezine kayıtlı bireylerin akılcı ilaç kullanım uygulamalarının belirlenmesi

Abstract

Araştırma, bir aile sağlığı merkezine kayıtlı bireylerin akılcı ilaç kullanımına yönelik uygulamalarını belirlemeyi amaçlamaktadır. Tanımlayıcı tipteki araştırmanın örneklemini 530 kişi oluşturdu. Veriler, sosyodemografik özellikler ve ilaç kullanım davranışlarını içeren anket formu kullanılarak toplandı. Katılımcıların yaş ortalaması 34,6 yıldır; %72,6'sı kadın, %68,5'i evli, %29,4'ü lise, %28,7'si üniversite mezunudur. Katılımcıların %68,1'i akılcı ilaç kavramını duymadığını, %40'ı muayene olmadan ilaç almadığını, %75,3'ü komşu /yakınlarının tavsiyesiyle ilaç kullanmadığını, %72,5'i kullandığı ilaçlar bitmeden ilaç yazdırmadığını ifade etmiştir. Katılımcıların %71,2'si ilaçların kullanma talimatını okuduğunu, %39,1'i ilacı şikayeti geçene kadar kullandığını, %41,9'u ilaçları düzenli kullanmada güçlük çektiğini, %68,3'ü ilaçların etki/yan etkisi ile ilgili eğitim almak istediğini belirtmiştir. Katılımcıların %76,8'i evde kullanılmamış veya yarım kalmış ilaç bulundurduğunu ve en fazla (%92,5) bulundurulan ilaçların ağrı kesiciler olduğunu, %78,1'i ilaçları kullanma talimatına uygun koşullarda sakladığını belirtmiştir. Katılımcıların %61,1'i kullanılmayan ilaçları isteyen tanıdıklarına verdiğini, %34,9'u çöpe/tuvalete attığını ifade etmiştir. Gelir durumu asgari ücretin altında olanların ilaçları ücretli temin etmede daha fazla sorun yaşadığı, üniversite mezunlarının ve kronik hastalığı olanların akılcı ilaç kullanımı kavramını duyma oranının daha yüksek olduğu belirlenmiştir (p<0,05). Kadınların reçete edilen ilaçların kullanma talimatını daha fazla okuduğu, kendi kendine başka tedavi yöntemlerini daha fazla uyguladığı belirlenmiştir (p<0,05). Okur-yazar olanların ilacı bitmeden ilaç yazdırma oranının daha yüksek olduğu ve hekim tarafından daha az bilgilendirildiği; ilkokul mezunlarının ilaç dozunda kendine göre değişiklikler yaptığı belirlenmiştir. Akılcı ilaç kullanımı konusunda toplumun daha fazla bilgilendirilmesi ve farkındalık çalışmalarının sürdürülmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Akılcı ilaç kullanımı, Aile sağlığı merkezi, Birey, İlaç.

This study aimed to determine the rational drug use practices of individuals registered at a family health center. The sample of this descriptive study consisted of 530 people. Data were collected using a questionnaire on sociodemographic characteristics and drug use behaviors. The mean age of the participants was 34.6 years. Of the participants, 72.6% were women, 68.5% were married, 29.4% were high school graduates and 28.7% were university graduates. Of them, 68.1% had not heard about the concept of rational drug use, 40% did not take drugs without first getting examined, 75.3% did not take drugs on the advice of their neighbors/relatives, and 72.5% did not get a prescription before running out of the drugs they used. Furthermore, 71.2% of the participants read drug usage instructions, 39.1% used the drug until the complaint subsided, 41.9% had a hard time using the prescribed drugs regularly and 68.3% wanted to obtain information on the effects/side effects of drugs. Additionally, 76.8% of the participants stored unused or unfinished drugs at home, with the most commonly (92.5%) stored drugs being painkillers, 78.1% stored drugs according to instructions, 61.1% gave unused drugs to relatives wanting them, and 40.2% discarded them in the trash bin/toilet. The study determined that those earning less than the minimum wage experienced more problems in obtaining drugs that required payment, and that university graduates and people with chronic illness constituted the highest rate of participants who had heard about the concept of rational drug use (p<0,05). The study also determined that women more so than men read the instructions for prescribed drugs and applied other treatment modalities on their own (p<0,05). Finally, the rate of literate persons getting a prescription without running out of drugs was determined to be higher, and they were informed less often by doctors, while evidences indicated that primary school graduates made adjustments in drug doses on their own. The study concluded that the public should be informed more about rational drug use, and that efforts at building awareness should continue. Key Words: Rational drug use, Family health center, Individual, Drug.