Anne-babadan algılanan kabul-red ile yetişkin duygusal bağlanma boyutlarının ilişkisi: Reddedilme duyarlılığının aracı rolü

Abstract

Araştırmanın amacı, çocuklukta anne-babadan algılanan kabul-red ile yetişkin duygusal bağlanma boyutlarının (kaygı-kaçınma) ilişkisinde reddedilme duyarlılığının aracı etkisini, cinsiyet farklılıkları temelinde incelemektir. Araştırma, yaş ortalaması 22.19 olan 355 üniversite öğrencisiyle gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında; 'Demografik Bilgi Formu', 'Ebeveyn Kabul-Red Ölçeği', 'Reddedilme Duyarlılığı Ölçeği' ve 'Yakın İlişkilerde Yaşantılar Envanteri' kullanılmıştır. Araştırmanın amacına yönelik yapılan analizler sonucunda çocuklukta algılanan ebeveyn kabul-reddi, yetişkinlikteki reddedilme duyarlılığı ve duygusal bağlanma boyutları (kaygı – kaçınma) arasında anlamlı ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bulgular, cinsiyet farklılıkları bağlamında analiz edildiğinde, kadın katılımcıların çocukluklarında algıladıkları anne reddi ile yetişkinlikteki duygusal bağlanma kaçınma boyutu arasında anlamlı ve pozitif bir ilişki olduğu gözlenmiştir. Aynı şekilde, hem kadın hem erkek katılımcıların çocuklukta algıladıkları baba reddi ile yetişkinlikteki duygusal bağlanma kaygı boyutu arasında anlamlı ve pozitif bir ilişki olduğu bulunmuştur. Bununla birlikte, çocuklukta algılanan kabul-red ve yetişkin duygusal bağlanma boyutları arasında reddedilme duyarlılığının aracı etkisi olduğu gözlemlenmiştir. Reddedilme duyarlılığının kısmi aracı etkisi, kadın katılımcıların çocuklukta algıladığı anne reddi ve yetişkinlikteki duygusal bağlanma kaçınma boyutuyla ilişkisinde tespit edilmiştir. Benzer etki, erkek katılımcıların çocuklukta algıladığı baba reddi ve yetişkinlikteki duygusal bağlanmanın hem kaygı hem de kaçınma boyutlarıyla ilişkisinde bulunmuştur. Bunun yanı sıra, kadın katılımcıların çocuklukta algıladıkları baba reddinin yetişkinlikteki duygusal bağlanma kaygı boyutunu ve reddedilme duyarlılığı aracılığıyla da kaçınma boyutunu sınırda yordadığı gözlemlenmiştir. Geçmiş araştırmalar ve kuramsal yaklaşımlar ışığında bulgular incelenmiş, tartışılmış ve gelecek çalışmalar için öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Anne-Baba Kabul-Red, Reddedilme Duyarlılığı, Yetişkin Bağlanma Boyutları, Cinsiyet

The aim of the study was to examine adults' remembrances of parental acceptance - rejection in childhood and its capacity for intimacy in adulthood by investigating mediating effects of rejection sensitivity. The research was carried out with 355 university students in Turkey. 'Adult Parental Acceptance-Rejection Questionnaire', 'Rejection Sensitivity Questionnaire', 'Experiences in Close Relationships Inventory' and 'Demographic Data Sheet' were used to collect data. According to the results, remembered childhood rejection from parents was related to higher rejection sensitivity and higher anxious - avoidant attachment dimension for intimate relationship in adulthood. When the data was investigated in terms of gender of parents as well as siblings, the results indicated that mother rejection was significantly related to avoidant attachment dimension for girls in intimate relationship and father rejection was significantly correlated with anxious attachment dimension for girls as well as boys. Meanwhile, results of mediation analysis revealed that rejection sensitivity significantly mediates the relationship between paternal acceptance-rejection and anxious-avoidant attachment dimension for intimate relationship in adulthood. In addition, rejection sensitivity has partial mediating effect in terms of the relation between perceived rejection by mother in childhood and avoidant attachment dimension in adulthood for girls. On the other hand, rejection sensitivity has significant mediating effect between the relation perceived rejection of father in childhood and anxious attachment dimension in adulthood for boys and so far partial mediating effect for avoidant attachment dimension. Furthermore, rejection sensitivity has partial mediating effect at limits between perceived rejection by father and avoidant attachment dimension in adulthood for girls. In addition, perceived father rejection has direct effect on anxious attachment dimension for girls as well as for boys. In the light of earlier studies and theoretical backgrounds, findings of current study were evaluated and discussed. Keywords: Interpersonal Acceptance-Rejection, Rejection Sensitivity, Adult Attachment Dimension, Gender