Hemodiyaliz hastalarında yaşam doyumunun kaynakların korunumu kuramına göre incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada hemodiyaliz hastalarının psikolojik uyumsuzluk ve yaşam doyumlarını etkileyen etmenler kaynakların korunumu kuramı çerçevesinde araştırılmıştır. Araştırmaya sosyo-demografik değişkenler maddi kaynaklar olarak, hastalıkla ilişkili değişkenler duruma özgü kaynaklar olarak dâhil edilmiştir. Özyeterlilik, stresle başa çıkma yolları, kendini açma ve iyimserlik değişkenleri ise kişisel kaynaklar olarak ele alınmış ve bireyi psikolojik uyumsuzluklardan koruyan etmenler olarak kavramsallaştırılmıştır. Bu çalışmanın amacı, maddi ve duruma özgü kaynaklar ile yaşam doyumu ve psikolojik uyumsuzluk arasındaki ilişkide kişisel kaynakların aracı rolünü araştırmaktır; ayrıca, kaynakların korunumu kuramını kronik bir hastalık bağlamında incelemektir. Regresyon analizi sonuçlarına göre yaş ve ekonomik düzey, yaşam doyumunu belirlemektedir. Demografik değişkenlerden bağımsız olarak yaşam doyumunu özyeterlilik, pozitif ve duygu odaklı baş etme negatif yönde yordamaktadır. Demografik değişkenlerin hiç biri psikolojik uyumsuzluğu yordamazken, problem odaklı ve duygu odaklı baş etme yöntemleri psikolojik uyumsuzluğun belirleyicileri olarak ortaya çıkmaktadır. İlk olarak, aracı değişkenlerin test edildiği analizlerin sonuçlarına göre, duygu odaklı baş etme hem eğitim ve yaşam doyumu arasındaki ilişkiye, hem de eğitim ve psikolojik uyumsuzluk arasındaki ilişkiye aracılık etmektedir. İkinci olarak; daha uzun süredir hemodiyaliz tedavisi gören kişilerin iyimserlik puanları düşük bulunmuş, düşük iyimserlik puanlarının da düşük yaşam doyumunun yordayıcısı olduğu bulgusu elde edilmiştir. Son olarak, duygu odaklı baş etme, hastalık şiddeti ile yine hem yaşam doyumu, hem de psikolojik uyumsuzluk arasındaki ilişkide aracı etken olarak gözlemlenmiştir. Sonuçlar hastalık ve demografik değişkenlerin yaşam doyumu ve psikolojik uyumsuzluk üzerindeki etkisinin psikolojik etmenler aracılığıyla açıklanabileceğini göstermektedir. Çalışmanın sonuçları ilgili yazın çerçevesinde tartışılmıştır. Ayrıca çalışmanın kısıtlılıkları, klinik doğurguları tartışılmış ve gelecek çalışmalar için önerilerde bulunulmuştur. Anahtar Kelimeler: hemodiyaliz, kaynakların korunumu kuramı, yaşam doyumu, psikolojik uyumsuzluk, kendini açma, özyeterlilik, baş etme, iyimserlik

In the current study, hemodialysis patients' psychological maladjustment and life satisfaction have been investigated within the framework of the conservation of resources theory. Socio-demographic variables were included as object resources and disease-related variables were included as conditions resources. Self-efficacy, coping strategies, self-disclosure and optimism variables were the personal resources and have been conceptualized as factors protecting the individual from psychological maladjustment. The aim of this study were to investigate the mediator role of personal resources on the relationships between object resources, condition resources and life satisfaction, psychological maladjustment; in addition, to test conservation of resources model in the context of chronic disease. According to the results of regression analysis, age and economic status have been found significant predictors of life satisfaction. After controlling the predictive power of demographic variables, self-efficacy was found to be a significant predictor of life satisfaction in a positive direction and emotion-focused coping was found to be related to lower level of life satisfaction. None of the demographic variables has been emerged as a significant predictor of psychological maladjustment. On the other hand problem-focused and emotion-focused coping styles have been found as determinants of psychological maladjustment. First; according to the results of analysis of mediator, emotion-focused coping mediated both relationship between education and life satisfaction, and relationship between education and psychological maladjustment. Second; patients who have had longer time hemodialyses treatment, reported lower optimism and lower optimism predicted lower life satisfaction. Finally, emotion-focused coping was observed as a mediator between disease severity and life satisfaction. The relationship between disease severity and psychological maladjustment also was mediated by emotion-focused coping. Results suggested that illness variables' and demographic variables' roles on life satisfaction and psychological maladjustment were predicted by psychological factors. Results of the study have been discussed in the frame of related literature. Additionally, limitations of the study, clinical implications werw discussed and recommendations were presented for future studies. Keywords: hemodialyses, conservation of resources theory, life satisfaction, psychological maladjustment, disclosure, self-efficacy, coping, optimism